Foto van de Week

21 juni 2021: Tussen de boog van de Melkweg en de donkere berghelling van het La Silla Observatorium ligt de New Technology Telescope (NTT). Deze ESO-telescoop heeft sinds 1989 onze nachtelijke hemel tot in de kleinste details geobserveerd en vastgelegd. Enkele van zijn recentere prestaties zijn de waarneming van het samensmelten van twee neutronensterren; een meer gedetailleerd inzicht in de structuur van planetoïden; de analyse van honderden planetaire nevels; en zelfs onderzoek naar planeten in verre zonnestelsels. Telescopen met grotere primaire spiegels kunnen meer licht opvangen. Naarmate de spiegel groter wordt, wordt het echter moeilijker om de ideale vorm te behouden. Astronomen ontdekten dat met primaire spiegels met een diameter van meer dan vijf meter de beeldkwaliteit enorm afnam doordat de zwaartekracht ze uit vorm trok (NTT heeft een diameter van 3,5 meter en was bedoeld als een baanbrekend project om telescopen met grotere spiegels te kunnen bouwen). Actieve optiek, een idee van ...

14 juni 2021: De donkere lucht boven ESO’s Paranal Observatorium, de thuisbasis van ESO’s Very Large Telescope (VLT), levert prachtige uitzichten op, zo helder en bezaaid met sterren dat je ze bijna aan kan raken. Bovenop een platform bij de VLT reikt ESO fotoambassadeur Petr Horálek uit naar een opvallend object aan de hemel. Je zou denken dat dit heldere hemellichaam een ster is net als vele anderen aan de hemel, maar het is een planeet: de gasreus Jupiter. Dichterbij Aarde zijn in de achtergrond de vier unittelescopen (UT’s) te zien waar de VLT uit bestaat. Elke UT heeft een spiegel met een diameter van 8,2 meter, en de vier telescopen opereren samen om uitzonderlijk scherpe beelden van het heelal te produceren. De vier UT’s worden vergezeld door vier kleinere, verplaatsbare hulptelescopen met spiegels van 1,8 meter. De Chileense Atacamawoestijn bewijst weer eens zijn waarde als de perfecte locatie van ESO’s ...

7 juni 2021: Op deze ESO foto van de week is een sterrenstelsel met twee namen te zien, NGC 4254 en Messier 99. Een prachtig kosmisch spektakel in het sterrenbeeld Haar van Berenice (Coma Berenices). Messier 99 is speciaal dankzij haar classificatie als "grand design" spiraalstelsel: een galactische architectuur met prominente, goed gedefinieerde spiraalarmen die zich duidelijk om het centrum van het sterrenstelsel wikkelen. Slechts ongeveer 10 procent van alle spiraalstelsels is van de “grand design” variant, dus objecten als Messier 99 zijn enigszins ongewoon. De reden voor de classificatie van Messier 99 is duidelijk in deze foto: heldere, wervelende armen snijden de donkere omringende ruimte en zijn gemakkelijk te herkennen als een aantal verschillende samenhangende structuren. Deze afbeelding is gemaakt als onderdeel van het ESO Cosmic Gems programma, een outreach-initiatief om met ESO-telescopen afbeeldingen te maken van interessante, intrigerende of visueel aantrekkelijke objecten voor educatie en publieksbereik. Het programma maakt gebruik van ...

31 mei 2021: Als je goed kijkt naar het vage en wazige midden van deze foto, zul je een spookachtig sterrenstelsel zien - met een niet zo griezelig klinkende naam: UDG4 - vastgelegd met ESO's VLT Survey Telescope (VST). UDG staat voor Ultra Diffuse Galaxy: objecten zo groot als de Melkweg maar met 100 tot 1000 keer minder sterren. Deze sterrenstelsels zijn extreem zwak en hebben geen stervormend gas, waardoor ze bijna lijken op een donzige kosmische wolk of een vlek in de ruimte. Hun oorsprong blijft onzeker, maar astronomen speculeren dat het "mislukte" sterrenstelsels kunnen zijn die vroeg in hun leven de aanvoer van gas hebben verloren. Deze opname van UDG4 is gemaakt als deel van een onderzoek van een veel groter programma, de VST Early-type Galaxy Survey (VEGAS), dat tot doel heeft zeer zwakke structuren in clusters van sterrenstelsels te onderzoeken - grote groepen van vele sterrenstelsels die door de zwaartekracht ...

24 mei 2021: Op deze afbeelding vallen de eerste stralen van de ochtendzon op Cerro Paranal in het noorden van Chili, de thuisbasis van ESO's Very Large Telescope (VLT) – een teken dat er weer een succesvolle nacht van waarnemingen is afgelopen in 's werelds meest productieve astronomische voorziening op de grond. De locatie van de VLT, 2635 meter boven zeeniveau, behoort tot de beste ter wereld om ver in het heelal te staren. De schijnbare 'zee' op de achtergrond geeft een idee van de hoogte van de plek. Maar dit is slechts optisch bedrog; de Atacama-woestijn, waar ESO's VLT zich bevindt, is een erg droge plaats. In plaats van vloeibaar water, bestaat de verre, blauw getinte zee uit wolken die zich in lager gelegen gebieden vormen.

17 mei 2021: De ESO-sterrenwacht op La Silla strekt zich voor onze ogen uit op deze foto die gemaakt is door ESO-fotoambassadeur Gerhard Hüdepohl. Vanuit dit perspectief kijk je naar beneden vanaf een bergtop in de Chileense Atacama-woestijn, waarbij je een lange rij telescopen en hulpgebouwen kunt ontwaren die door het kale, afgelegen landschap slingert. Op de voorgrond imponeert de ESO 3,6 meter telescoop, met zijn bolle witte koepel en grijze basis. Een kleine brug verbindt de telescoop met een vergelijkbare, kleinere cilinder met witte koepel: de nu uit bedrijf genomen ESO Coudé Hulp Telescoop. Verder op de achtergrond is een reeks lage, rechthoekige gebouwen te zien die over de berghelling verspreid liggen; hierin zijn het operatiecentrum van de site, slaapzalen en een hotel gevestigd. Zoals deze foto laat zien zijn ​​er in de omtrek van vele kilometers geen andere tekenen van menselijke activiteit te vinden. Gelegen op een uitdagende hoogte van 2400 ...

10 mei 2021: Deze keer laat de foto van de week DG121 zien, een HII-gebied - een wolk van geïoniseerde waterstof - in het sterrenbeeld Puppis (de Achtersteven). HII-gebieden, een type emissienevels, ontstaan ​​wanneer jonge, zware sterren voldoende ultraviolette energie afgeven om de omringende gaswolken te ioniseren. Deze gebieden hebben de neiging om onregelmatige structuren te vertonen zonder scherpe grenzen, waardoor ze hun wazige, maar fotogenieke uiterlijk krijgen. De helderste ster in het DG121-gebied, dichtbij het midden op deze foto te zien, is HD60068. Deze spectaculaire opname is gemaakt met het FORS 2-instrument (FOcal Reducer and low dispersion Spectrograph 2) aan ESO's Very Large Telescope in de Chileense Atacama-woestijn. Dit instrument is door astronomen beschreven als "het Zwitserse zakmes van de instrumenten op Paranal", vanwege zijn vermogen om veel verschillende astronomische objecten op veel verschillende manieren te bestuderen.

3 mei 2021: Op deze Foto van de Week lijkt een antenne eenzaam en alleen naar de hemel te staren - maar in werkelijkheid is deze antenne verre van eenzaam. Hij maakt deel uit van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA), een telescoop met 66 zeer nauwkeurige antennes verspreid over het Chajnantor-plateau hoog in de Chileense Andes. In deze afbeelding worden we onthaald op een spectaculair veelkleurig uitzicht op de hemel boven ALMA: groene airglow zweeft boven de horizon, de Grote Magelhaense Wolk gluurt van achter de antenne en de prachtige wijdheid van de Melkweg strekt zich boven ons uit. Deze antennes zijn geoptimaliseerd om licht te verzamelen op millimetergolflengten, tussen infrarood- en radiogolven, waardoor ALMA een heel ander beeld ziet van het heelal dan wij. Menselijke ogen zijn geëvolueerd om zichtbaar licht te zien, terwijl ALMA de kosmos op langere golflengten bekijkt en licht opvangt van enkele van de koudste objecten in ...

26 april 2021: Heb je ooit het gevoel dat iemand je in de gaten houdt? Dit vriendelijk ogende object is het resultaat van twee sterrenstelsels die samensmelten, compleet met een paar ogen waarachter twee groeiende superzware zwarte gaten schuilen en een wervelende grijns. Zulke samensmeltingen zijn zeldzaam in onze galactische buurt. Mrk 739 ligt dichtbij genoeg (astronomisch gezien) om deze gebeurtenis in detail te bestuderen en zo meer inzicht te verwerven over de dramatische processen die plaatsnemen tijdens deze kosmische fusies. Door gebruik te maken van het MUSE-instrument op de Very Large Telescope van ESO kon een team van astronomen, geleid door masterstudent Dusán Tubín van de Pontificia Universidad Católica de Chile, de effecten bestuderen van zowel de fusie als de radiatie uitgestraald door de groeiende en gigantische zwarte gaten. Hun onderzoek beantwoordt vragen over de bewegingen van sterrenstelsels, de leeftijd van sterren en de elementen waaruit ze bestaan. Uit het onderzoek ...

19 april 2021: Deze panoramische selfie werd genomen op 9 april 2016 door ESO foto-ambassadeur Petr Horálek. Petr was in de Chileense Atacama-woestijn als lid van ESO’s Fulldome Expedition team, een selecte groep van fotografen die een assortiment prachtige en ultrahoge resolutie beelden namen voornamelijk voor gebruik in het ESO Supernova Planetarium & Bezoekerscentrum. Dit landschap loert hoog boven fotograaf Petr in deze foto, wat ervoor zorgt dat hij klein lijkt onder de indrukwekkende Chileense hemel. Hij is te zien net onder een kolom van zodiakaal licht – een perfecte positionering die dit beeld nog meer buitenaards doet lijken. De wijde en bovenaan ronde objecten die hier te zien zijn, zijn enkele van de 12-meter antennes die deel uitmaken van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA). ALMA is het grootste observatorium op de grond ter wereld en bevindt zich op het Chainantor-plateau in Chili op een hoogte van 5000 meter. In ...

12 april 2021: Er wordt met grote zorg erop toegezien dat de plek voor een nieuwe telescoop de best mogelijke waarnemingsomstandigheden kent. Deze foto van de week werd genomen in 2019 door ESO foto-ambassadeur Petr Horálek, boven op de Cerro Amazones in Chili waar de Extremely Large Telescope (ELT) gebouwd wordt. Gesitueerd in het hart van de Atacama-woestijn met een hoogte van 3046 meter zal deze hoge en droge locatie vitaal zijn om de geweldige observationele kracht van de ELT te demonstreren en te gebruiken. Dit fenomenale panorama van de Atacama-woestijn toont een uitgestrekt zicht van onze eigen Melkweg, die te zien is met een verbluffende helderheid dankzij de minimale lichtpollutie in dit afgelegen gebied. Enorme interstellaire stofwolken verdoezelen het verder gelegen sterrenlicht, wat leidt tot de kenmerkende “gevlekte” band in de nachtelijke hemel.

5 april 2021: De Atacama-woestijn in Chili is één van de donkerste en meest vredige astronomische plekken op aarde. Als resultaat hiervan heeft ze zich bewezen als de perfecte locatie voor de verschillende observatoria en krachtige instrumentatie van ESO. Dit zicht toont het Paranal-observatorium van ESO, thuishaven van de gigantische Very Large Telescope (VLT). De telescopen die deel uitmaken van de VLT staan wacht onder een met sterren bezaaide hemel, waaronder de glinsterende boog van ons heelal en de lichtgevende Magelhaense wolken (links). Zoals dit beeld demonstreert, is de hemel boven Paranal niet helemaal duister. Na zonsondergang wordt de schoonheid van het universum overschaduwd door dat van de aardatmosfeer. De gloed hiervan bestaat uit meerdere tinten en schildert de hemel zodat ze op een aquarel lijkt. De speelse penseelstreken van de verafgelegen emissienevels die de Melkweg en het sterrenbeeld Orion (De Jager) – bovenaan in het midden van het beeld – sieren, ...

29 maart 2021: Dit zacht gloeiende gedeelte van de hemel is eigenlijk een hete bel van waterstofgas, genaamd Sh 2-305, die gebombardeerd is door intense straling van nabije sterren. Zulke gaswolken staan ​​bekend als emissienevels of HII-gebieden (uitgesproken als “H-twee”). De straling in kwestie bevindt zich in het ultraviolette deel van het spectrum en er wordt gedacht dat deze afkomstig is van ten minste twee O-type sterren, en waarschijnlijk een aantal andere. Deze klasse sterren zijn de helderste en heetste die we kennen. Ze kunnen tot 90 keer zo zwaar zijn als de zon, en een miljoen keer zo helder. Samen met vijf naburige bellen behoort Sh 2-305 tot een gigantisch complex van dichte stof- en gaswolken, en op grotere schaal tot een enorme ring, de “GS234-02 stervormende supershell” genaamd (gelegen in de Perseus-arm van de Melkweg, in het sterrenbeeld Achtersteven). Deze afbeelding is verkregen in het kader van het ESO Cosmic Gems ...

22 maart 2021: Mensen staren al sinds lang geleden naar de hemel, gefascineerd door de vloeiende vorm van de Melkweg, het heldere licht van de sterren en planeten, en de donkere plekken die delen van de hemel verduisteren. Verschillende culturen hadden allerlei namen voor deze verschijnselen. Deze Foto van de Week laat een object zien dat in de loop van de tijd verschillende identiteiten heeft aangenomen, samen met een antenne van het Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA). Helemaal bovenaan in beeld, in de band van de Melkweg, ligt een paar heldere sterren. Deze maken deel uit van Crux (Het Zuiderkruis), een van de meest herkenbare sterrenbeelden aan de zuidelijke hemel. Net onder Crux tekent zich een donkere, onregelmatige vorm af tegen de centrale band van ons sterrenstelsel. Dit is een prominente absorptienevel die op slechts 600 lichtjaar afstand ligt: ​​een gigantische wolk van moleculen die zo dicht is dat hij het licht van ...

15 maart 2021: Op het eerste zicht is deze afbeelding misschien een beetje verwarrend — maakt de koepeltelescoop in het midden van het beeld deel uit van een ingekaderde foto langs de weg? Zweeft een van de telescopen van ESO in de lucht? Wat is er precies aan de hand? Helaas is het niet zo spannend als een zwevende telescoop. Dit is gewoon een trucje met een ongewoon perspectief en uitmuntend camerawerk. Hier wordt de Deense 1,54-meter telescoop perfect ingelijst en weerkaatst in een van de vele spiegels langs de weg in de buurt van ESO-sterrenwacht La Silla. De telescoop lijkt naar de Grote Magelhaense Wolk gericht te zijn alsof hij aan het observeren is. De Grote Magelhaense Wolk is een klein nabijgelegen sterrenstelsel dat in een baan rond de Melkweg draait en dat bovenaan links van de opname op de loer ligt. Dankzij de uiterst gevoelige techniek die gebruikt werd, kan een ...

8 maart 2021: Zelfs nadat de zon onder is gegaan bij ESO’s Paranal-observatorium in Chili is het er niet compleet donker. Hoewel er praktisch geen lichtvervuiling is op de afgelegen plek hoog in de Atacamawoestijn, worden de duinen er verlicht door het schitterende licht van de sterren zodra het daglicht verdwijnt. De enige kunstmatige verlichting in de verre omtrek is afkomstig van de faciliteiten van Paranal, waaronder de telescopen zelf en de Residencia, welke hier is gefotografeerd. Als een ware oase is de Residencia een toevluchtsoord voor de barre omstandigheden van de Atacamawoestijn. De sterrenkundigen en andere werknemers van ESO’s Paranal-observatorium, slechts een paar kilometer verderop gelegen en de thuisbasis van ESO's Very Large Telescope, kunnen na een lange dienst ontsnappen aan de droge omgeving en genieten van een wandeling door de binnentuin of een duik in het zwembad. Het opvallende visuele ontwerp van de Residencia gaat goed samen met de toonaangevende milieu-innovaties, ...

1 maart 2021: Af en toe ervaart het Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) op het Chajnantorplateau in Noord-Chili iets dat je misschien niet associeert met een astronomisch observatorium — sneeuw! Wanneer er sneeuw valt en het landschap bedekt wordt met een ijzige laag wit glazuur transformeert het hele beeld. Het wordt bijna iets ondergronds of buitenaards, en doet denken aan een rebellenbasis uit Star Wars of een dystopische scène uit Blade Runner. In deze afbeelding zijn een aantal van ALMA’s 66 zeer nauwkeurige radioantennes te zien, verbonden door vrijgemaakte paden. Het array brengt zijn dagen door met het observeren van het koele universum en haar verschijnselen — stervorming, moleculaire wolken en het vroege heelal.

22 februari 2021: De ster SU Aur, die wel een vogel lijkt die met uitgestrekte vleugels in de diepten van de ruimte vliegt, is veel jonger en zwaarder dan de zon en wordt omgeven door een gigantische schijf waarin planeten ontstaan. Deze opname, genomen met het SPHERE-instrument van ESO's Very Large Telescope (VLT) toont de schijf rond SU Aur in ongekend detail, inclusief de lange stofslierten die ermee verbonden zijn. De ster zelf wordt afgedekt door de coronagraaf van het instrument. Een coronograaf is een apparaat dat het licht van de centrale ster blokkeert om de minder heldere aspecten eromheen duidelijk te laten uitkomen. De stofslierten bestaan uit materiaal dat uit een omringende nevel in de schijf stroomt. Deze nevel is waarschijnlijk het resultaat van een botsing tussen de ster en een enorme wolk van gas en stof, met als resultaat de unieke vorm van deze planeetvormende schijf en de omringende stofstructuur. ...

15 februari 2021: Hij is misschien niet zo beroemd als de Komeet van Halley, maar komeet 252P/LINEAR kan nog steeds heel indrukwekkend zijn! Eind maart 2016 naderde de komeet de aarde dichter dan welke andere komeet ook uit de geschiedenis - iets meer dan 5,3 miljoen kilometer ver, heel dischtbij vergeleken met Halley's dichtste nadering van 87 miljoen kilometer. Komeet 252P / LINEAR is niet langwerpig uitgerekt met een klassieke staart, maar is in plaats daarvan zichtbaar als een zachte ronde gloed, groen getint door moleculen van twee atomen koolstof die fluoresceren in het zonlicht. Deze opname uit april 2016 legt de duidelijk groene komeet vast: je kunt hem net boven de Melkweg zien, tussen de sterrenboog van de melkweg en de Very Large Telescope (VLT) Unit Telescope in het midden van het beeld. ESO's VLT bevindt zich op de Paranal-sterrenwacht in Chili, een ideale locatie om kometen te spotten. Paranal is een ...

8 februari 2021: NGC 6902, ontdekt in 1836 door John Herschel, is een prachtig spiraalstelsel dat zich op een afstand van meer dan 130 miljoen lichtjaar bevindt in het sterrenbeeld Sagittarius, de Boogschutter. Deze opname is gemaakt met MUSE, het Multi Unit Spectroscopic Explorer-instrument dat is bevestigd aan een van de vier 8,2-meter telescopen die samen de VLT vormen. De foto toont het melkwegstelsel vanuit een uniek perspectief. Als je inzoomt naar het centrum van dit stelsel, laat de afbeelding een centrale ring zien waar de oranje gloed van intensieve stervorming zichtbaar is. Binnen deze ring ligt een zwakke en kleine balk van sterren, in blauw te zien. Onderzoekers ontdekten dat sterren daarin verschillend zijn verdeeld afhankelijk van hun leeftijd, waarbij jongere sterren uitgelijnd zijn langs de balk en oudere sterren meer verspreid. Deze verdeling van jonge en oude sterren in de centrale balk van NGC 6902 bevestigen voorspellingen die jaren geleden zijn ...