Persberichten

4 november 2015: Een nieuw instrument dat gekoppeld is aan het 12-meter Atacama Pathfinder Experiment (APEX), 5000 meter boven zeeniveau in de Chileense Andes, opent een nog onverkend venster op het heelal. De ‘Swedish-ESO PI receiver for APEX’ (SEPIA) zal de zwakke signalen detecteren van water en andere moleculen in de Melkweg, in andere nabije sterrenstelsels en in het vroege heelal.

28 oktober 2015: Astronomen die gebruikmaken van de VISTA-telescoop van de ESO-sterrenwacht op Paranal hebben een tot nu toe onbekend onderdeel van de Melkweg ontdekt. Door de posities in kaart te brengen van een klasse van veranderlijke sterren die cepheïden worden genoemd, is een schijf van jonge sterren opgespoord die verscholen zit achter dichte stofwolken in de centrale ‘bult’ van de Melkweg.

26 oktober 2015: On 24 October 2015, the Prime Minister of Italy, His Excellency Matteo Renzi, visited ESO’s Paranal Observatory in the Atacama Desert of northern Chile. He was taken on a tour of ESO’s world-leading astronomical facilities by ESO’s Director General, Professor Tim de Zeeuw, and the Programme Manager of the European Extremely Large Telescope (E-ELT), Roberto Tamai.

21 oktober 2015: Met behulp van ESO’s Very Large Telescope heeft een internationaal team van astronomen de heetste en zwaarste dubbelster ontdekt waarvan de componenten zo dicht bij elkaar staan dat ze elkaar raken. De twee sterren in het extreme stelsel VFTS 352 staat mogelijk een dramatisch einde te wachten, waarbij ze ofwel samensmelten tot één reusachtige ster of in een dubbel zwart gat zullen veranderen.

14 oktober 2015: Het rijke sterrenveld op deze nieuwe opname, gemaakt met de Wide Field Imager-camera van de 2,2-meter telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla in Chili, wordt bijna aan het zicht onttrokken door donkere vegen. Deze inktzwarte gebiedjes maken deel uit van een enorme donkere nevel die bekendstaat als de Kolenzak – een van de opvallendste objecten in zijn soort. Over miljoenen jaren zullen talrijke jonge sterren de Kolenzak laten gloeien, ongeveer zoals de fossiele brandstof waarnaar hij is genoemd.

7 oktober 2015: Astronomen hebben nog nooit eerder waargenomen structuren ontdekt in een stofschijf rond een nabije ster. Ze gebruikten daarvoor opnamen met de Very Large Telescope van ESO en de Hubble Space Telescope van NASA/ESA. De snel bewegende, golfachtige structuren in de schijf rond de ster AU Microscopii lijken in niets op wat ooit is gezien of voorspeld. De resultaten worden op 8 oktober gepubliceerd in het het tijdschrift Nature.

23 september 2015: Deze nieuwe opname van het rozerode stervormingsgebied Messier 17 is vastgelegd met de Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla in Chili. Het is een van de scherpste opnamen die de complete nevel tonen en niet alleen zijn volledige omvang laten zien, maar ook de fijne details in dit kosmische landschap van gaswolken, stof en pasgeboren sterren.

16 september 2015: Het Sculptor-dwergstelsel, hier te zien op een nieuwe foto van de Wide Field Imager-camera van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla, is een nabije buur van ons eigen sterrenstelsel, de Melkweg. Ondanks hun geringe onderlinge afstand hebben de beide stelsels heel verschillende geschiedenissen en karakters. Dit stelsel is veel kleiner en ouder dan de Melkweg, wat het tot een waardevol onderwerp maakt voor het onderzoek van de vorming van sterren en sterrenstelsels in het vroege heelal. Maar door zijn zwakheid valt dat nog niet mee.

2 september 2015: Deze foto wordt gedomineerd door de reusachtige nevel Gum 56, die wordt aangelicht door de hete, heldere sterren die daarbinnen zijn geboren. Al miljoenen jaren ontstaan er sterren uit het gas van deze nevel – materiaal dat later, als de oud geworden sterren hun materie geleidelijk of op explosieve wijze uitstoten – wordt teruggegeven aan de ruimte. Deze foto is, in het kader van ESO’s Cosmic Gems-programma, gemaakt met de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla (Chili).

19 augustus 2015: Open sterrenhopen, zoals de hier afgebeelde, doen het niet alleen goed op foto’s. De meeste sterren ontstaan binnen sterrenhopen, en astronomen kunnen deze sterrenhopen gebruiken om leven en dood van sterren te onderzoeken. De sterrenhoop op deze foto is vastgelegd met de Wide Field Imager (WFI) van de ESO-sterrenwacht op La Silla in Chili. Hij staat bekend als IC 4651 en bestaat uit sterren die zeer uiteenlopende kenmerken vertonen.

10 augustus 2015: Een internationaal team van astronomen dat meer dan 200.000 sterrenstelsels onderzoekt, heeft – nauwkeuriger dan ooit tevoren – de energie gemeten die binnen een groot stuk ruimte wordt gegenereerd. Dat heeft geresulteerd in de meest complete schatting van de energieproductie van het nabije heelal. Het resultaat bevestigt dat een stuk heelal nu nog maar ongeveer half zoveel energie produceert als twee miljard jaar geleden. En deze afname strekt zich uit van het ultraviolet tot het ver-infrarood. Het heelal dooft geleidelijk uit.

5 augustus 2015: Deze opvallende bubbel, gloeiend als de schim van een ster in de spookachtige duisternis van de ruimte, ziet er bovennatuurlijk en geheimzinnig uit. Maar het is een bekend astronomisch object: een planetaire nevel – het restant van een stervende ster. Deze opname van het niet erg bekende object ESO 378-1 – de beste tot nu toe – is gemaakt met ESO’s Very Large Telescope in het noorden van Chili.

29 juli 2015: Voor het eerst is het element lithium aangetroffen in het materiaal dat door een nova is weggeblazen. Waarnemingen van Nova Centauri 2013, gedaan met ESO-telescopen op La Silla en in een sterrenwacht bij Santiago, beide in Chili, helpen verklaren waarom veel jonge sterren meer van dit element bevatten dan verwacht. Daarmee is een stukje van de puzzel van de chemische evolutie van de Melkweg gevonden waar astronomen al lang naar op zoek waren.

22 juli 2015: Met behulp van de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) zijn de verste wolken van sterren-vormend gas gedetecteerd die ooit in normale sterrenstelsels in het vroege heelal zijn aangetroffen. Dankzij de nieuwe waarnemingen beginnen astronomen te zien hoe de eerste sterrenstelsels zijn gegroeid en hoe ze tijdens het reïonisatietijdperk de kosmische mist hebben opgeruimd. Het is voor het eerst dat dergelijke stelsels als meer te zien zijn dan vage vlekjes.

15 juli 2015: Een internationaal team van astronomen heeft met behulp van de 3,6-meter ESO-telescoop een planeet opgespoord die niet alleen veel op Jupiter lijkt, maar ook op dezelfde afstand om een zonachtige ster draait. Volgens de huidige theorieën geven planeten met massa’s als die van Jupiter vorm aan de planetenstelsels waar zij deel van uitmaken. Het feit dat een planeet met een Jupiterachtige massa en omloopbaan om HIP 11915 draait, opent de mogelijkheid dat het planetenstelsel rond deze zonachtige ster op ons eigen zonnestelsel lijkt. HIP 11915 is ongeveer even oud als de zon en bovendien wijst haar zonachtige samenstelling erop dat er dichter bij de ster rotsachtige planeten zouden kunnen bestaan.

9 juli 2015: Een internationaal team van astronomen onder Nederlandse leiding heeft de eerste resultaten gepubliceerd van een grote nieuwe zoektocht naar donkere materie. Daarvoor gebruikten de onderzoekers de VLT Survey Telescoop (VST) van ESO op het Paranal Observatorium in Chili. Met die telescoop kunnen de astronomen onderzoek doen aan donkere materie, aan de structuur van sterrenstelselhalo's en aan de evolutie van sterrenstelsel en clusters van sterrenstelsels.

8 juli 2015: Waarnemingen vanaf de ESO-sterrenwachten op La Silla en Paranal in Chili hebben voor het eerst het verband aangetoond tussen een zeer langdurige gammaflits en een ongewoon heldere supernova-explosie. De waarnemingen laten zien dat de supernova zijn energie niet ontleende aan radioactief verval, zoals verwacht, maar aan de geleidelijk zwakker wordende supersterke magnetische velden rond een exotisch object: een magnetar. De resultaten zullen op 9 juli 2015 in het tijdschrift Nature verschijnen.

1 juli 2015: Dit oogstrelende beeld van een verzameling van kleurrijke sterren en gaswolken is vastgelegd met de Wide Field Imager (WFI), een camera van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla (Chili). Het gaat om een open sterrenhoop die bekendstaat als NGC 2367, een jonge groep sterren in het hart van een enorme, oude structuur aan de rand van de Melkweg.

25 juni 2015: Nieuwe waarnemingen met ESO’s Very Large Telescope hebben uitgewezen dat het elliptische reuzenstelsel Messier 87 in de loop van de afgelopen miljard jaar een compleet middelgroot sterrenstelsel heeft opgeslokt. Een team van astronomen heeft voor het eerst duidelijk bewijs voor deze gebeurtenis kunnen vinden, door de bewegingen van 300 gloeiende planetaire nevels in kaart te brengen. Ook is licht van het compleet uiteengerukte slachtoffer gedetecteerd.

17 juni 2015: Astronomen hebben, met behulp van ESO’s Very Large Telescope, het verreweg helderste sterrenstelsel ontdekt dat tot nu toe in het vroege heelal is aangetroffen. Ook hebben ze sterk bewijs gevonden dat het stelsel sterren van de eerste generatie bevat. Deze zware, heldere en voorheen zuiver theoretische objecten hebben de eerste zware elementen in de kosmische geschiedenis geproduceerd – de elementen die nodig waren voor de vorming van de ons omringende sterren, de planeten die daaromheen draaien en het leven zoals wij dat kennen. Het nu ontdekte sterrenstelsel, dat de aanduiding CR7 heeft gekregen, is drie keer helderder dan het helderste verre sterrenstelsel dat tot nu toe bekend was.