Komunikat prasowy

Astronomowie uzyskali najbardziej szczegółowy obraz galaktyki z tysiącami kolorów

18 czerwca 2025

Astronomowie stworzyli galaktyczne arcydzieło: ultraszczegółowy obraz, który ukazuje niewidziane wcześniej cechy Galaktyki Rzeźbiarza. Przy pomocy Bardzo Dużego Teleskopu (VLT), należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO), obserwowali tę pobliską galaktykę jednocześnie w tysiącach kolorów. Zbierając wielkie ilości danych dla każdej lokalizacji, stworzyli galaktyczny obraz życia gwiazd w Galaktyce Rzeźbiarza.

„Galaktyki to niesamowicie skomplikowane systemy, które nadal próbujemy zrozumieć” mówi Enrico Congiu, badacz z ESO, który kierował nowymi badaniami Galaktyki Rzeźbiarza, opublikowanymi w Astronomy & Astrophysics. Galaktyki są ekstremalnie duże, osiągając rozmiary setek tysięcy lat świetlnych, ale ich ewolucja zależy od tego, co dzieje się w znacznie mniejszych skalach. „Galaktyka Rzeźbiarza znajduje się w idealnym miejscu”, tłumaczy Congiu, “Jest wystarczająco blisko, że możemy rozdzielić jej strukturę wewnętrzną i szczegółowo badać budujące ją cegiełki, ale jednocześnie jest wystarczająco duża, abyśmy mogli nadal widzieć ją jako cały system.

Cegiełki budujące galaktykę – gwiazdy, gaz i pył – emitują światło o różnych kolorach. Dlatego im więcej odcieni kolorów jest na zdjęciu galaktyki, tym więcej możemy dowiedzieć się o tym, jak działa. O ile tradycyjne zdjęcia zawierają jedynie garść kolorów, to nowa mapa  Galaktyki Rzeźbiarza ma ich tysiące. Mówi więc astronomom wszystko, czego potrzebują, aby dowiedzieć się o gwiazdach, gazie i pyle wewnątrz niej, na przykład wiek, budowę czy ruch.

W celu utworzenia omawianej mapy Galaktyki Rzeźbiarza, znajdującej się 11 milionów lat świetlnych od nas i znanej także jako NGC 253, badacze obserwowali ją przez ponad 50 godzina przy pomocy instrumentu Multi Unit Spectroscopic Explorer (MUSE) na VLT. Zespół badawczy musiał połączyć ponad 100 ekspozycji, aby pokryć obszar galaktyki o szerokości 65 000 lat świetlnych.

Według współautorki Kathryn Kreckel z Uniwersytetu w Heidelbergu (Niemcy), czyni to mapę potężnym narzędziem: „Możemy ją powiększać, aby badać indywidualne rejony, w których tworzą się gwiazdy, prawie do skali pojedynczych gwiazd, ale możemy także oddalać, aby badać galaktykę jako całość.”

W swoich pierwszych analizach danych, zespół odkrył w tej galaktyce około 500 mgławic planetarnych, czyli obszarów gazu i pyłu odrzucanych przez umierające gwiazdy podobne do Słońca. Współautor Fabian Scheuermann, doktorant na Uniwersytecie w Heidelbergu, wskazuje liczby dla kontekstu: „Poza naszym galaktycznym sąsiedztwem zwykle mamy do czynienia z mniej niż 100 detekcjami na galaktykę.”

Ze względu na własności mgławic planetarnych, mogą one być używane jako znaczniki odległości dla swoich galaktyk macierzystych. „Znalezienie mgławicy planetarnej pozwala nam na weryfikację odległości do galaktyki – krytycznego fragmentu informacji, na którym opierają się badania galaktyki” wyjaśnia Adam Leroy, profesor na Uniwersytecie Stanowym Ohio (USA), współautor badań.

Przyszłe projekty wykorzystujące mapę pozwolą na eksplorację tego, jak przepływa gaz, zmian w jego składzie oraz formowania gwiazd w całej galaktyce. „Nadal zagadką jest, jak takie małe procesy mogą mieć duży wpływ na galaktykę, której cały rozmiar jest tysiące razy większy” mówi Congiu.

Więcej informacji

Wyniki badań zaprezentowano w artykule zaakceptowanym do publikacji w Astronomy & Astrophysics.

Skład zespołu badawczego: E. Congiu (European Southern Observatory, Chile [ESO Chile]), F. Scheuermann (Astronomisches Rechen-Institut, Zentrum für Astronomie der Universität Heidelberg, Germany [ARI-ZAH]), K. Kreckel (ARI-ZAH), A. Leroy (Department of Astronomy and Center for Cosmology and Astroparticle Physics, The Ohio State University [OSU], USA), E. Emsellem (European Southern Observatory, Germany [ESO Garching] and Univ. Lyon, Univ. Lyon1, ENS de Lyon, CNRS, Centre de Recherche Astrophysique de Lyon, France), F. Belfiore (INAF – Osservatorio Astrofisico di Arcetri, Italy), J. Hartke (Finnish Centre for Astronomy with ESO [FINCA] and Tuorla Observatory, Department of Physics and Astronomy [Tuorla], University of Turku, Finland), G. Anand (Space Telescope Science Institute, USA), O. V. Egorov (ARI-ZAH), B. Groves (International Centre for Radio Astronomy Research, University of Western Australia, Australia), T. Kravtsov (Tuorla and FINCA), D. Thilker (Department of Physics and Astronomy, The Johns Hopkins University, USA), C. Tovo (Dipartimento di Fisica e Astronomia ‘G. Galilei’, Universit‘a di Padova, Italy), F. Bigiel (Argelander-Institut für Astronomie, Universität Bonn, Germany), G. A. Blanc (Observatories of the Carnegie Institution for Science, USA, and Departamento de Astronomía, Universidad de Chile, Chile), A. D. Bolatto and S. A. Cronin (Department of Astronomy, University of Maryland, USA), D. A. Dale (Department of Physics and Astronomy, University of Wyoming, USA), R. McClain (OSU), J. E. Méndez-Delgado (Instituto de Astronomía, Universidad Nacional Autónoma de México, Mexico), E. K. Oakes (Department of Physics, University of Connecticut, USA), R. S. Klessen (Universität Heidelberg, Zentrum für Astronomie, Institut für Theoretische Astrophysik and Interdisziplinäres Zentrum für Wissenschaftliches Rechnen, Germany, Center for Astrophysics Harvard & Smithsonian, USA, and Elizabeth S. and Richard M. Cashin Fellow at the Radcliffe Institute for Advanced Studies at Harvard University, USA) E. Schinnerer (Max-Planck-Institut für Astronomie, Germany), T. G. Williams (Sub-department of Astrophysics, Department of Physics, University of Oxford, UK).

Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) umożliwia naukowcom z całego świata na odkrywanie tajemnic Wszechświata z korzyścią dla nas wszystkich. Projektujemy, budujemy i zarządzamy światowej klasy obserwatoriami naziemnymi – których astronomowie używają do odpowiadania na ciekawe pytania i szerzenia fascynacji astronomią – a także promujemy międzynarodową współpracę w astronomii. Ustanowione w 1962 roku jako organizacja międzynarodowa, ESO jest wspierane przez 16 krajów członkowskich (Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Irlandia, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy), a także Chile jako kraj gospodarz, oraz Australię jako strategicznego partnera. Siedziba ESO, a także jego centrum popularyzacji nauki i planetarium (ESO Supernova) znajdują się w pobliżu Monachium w Niemczech, natomiast chilijska pustynia Atakama – niesamowite miejsce z wyjątkowymi warunkami do obserwacji nieba – jest domem dla naszych teleskopów. ESO zarządza trzema lokalizacjami obserwacyjnymi w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope – Bardzo Duży Teleskop) oraz dwa teleskopy do przeglądów nieba. VISTA pracuje w podczerwieni, VLT Survey Telescope w zakresie widzialnym. W Paranal ESO zarządza także południowym obserwatorium CTA (Cherenkov Telescope Array South) – największym na świecie i najbardziej czułym obserwatorium promieniowania gamma. Wspólnie z międzynarodowymi partnerami ESO zarządza także radioteleskopami APEX i ALMA, które są instrumentami do obserwacji nieba w zakresach milimetrowym i submilimetrowym. Na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, budujemy „największe oko świata na niebo”, czyli Ekstremalnie Wielki Teleskop (Extremely Large Telescope, ELT). Nasza działalność w Chile jest zarządzana z biur ESO w Santiago, gdzie współpracujemy też z chilijskimi partnerami.

Linki

• Publikacja naukowa
• Zdjęcia VLT
• Dla dziennikarzy: subscribe to receive our releases under embargo in your language
• Dla naukowców: got a story? Pitch your research
• New ESO analysis confirms severe damage from industrial complex planned near Paranal

Kontakt

Enrico Congiu
European Southern Observatory (ESO)
Santiago, Chile
E-mail: econgiu@eso.org

Kathryn Kreckel
Heidelberg University
Heidelberg, Germany
Tel.: +49 6221 54-1859
E-mail: kathryn.kreckel@uni-heidelberg.de

Adam Leroy
The Ohio State University
Columbus, Ohio, USA
Tel.: +1 614 292-1765
E-mail: leroy.42@osu.edu

Fabian Scheuermann
Heidelberg University
Heidelberg, Germany
E-mail: f.scheuermann@uni-heidelberg.de

Bárbara Ferreira
ESO Media Manager
Germany, Germany
Tel.: +49 89 3200 6670
Tel. kom.: +49 151 241 664 00
E-mail: press@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych