Komunikat prasowy
Śnieg w młodym systemie planetarnym
Mroźny punkt zwrotny w powstawaniu planet i komet
18 lipca 2013
Po raz pierwszy sfotografowano linię śniegu w odległym, młodym systemie planetarnym. Linia śniegu, położona w dysku wokół podobnej do Słońca gwiazdy TW Hydrae, może powiedzieć nam wiele o powstawaniu planet i komet, czynnikach decydujących o ich budowie oraz o historii Układu Słonecznego. Wyniki opublikowano dzisiaj w Science Express.
Astronomowie korzystający z Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) uzyskali pierwszy w historii obraz linii śniegu w młodym systemie planetarnym. Na Ziemi linie śniegu formują się na dużych wysokościach nad poziomem morza, gdzie spadająca temperatura zamienia wilgoć z powietrza w śnieg. Takie linie widać wyraźnie na górach, których pokryte śniegiem szczyty przechodzą w skaliste zbocza.
Linie śniegu wokół młodych gwiazd powstają w podobny sposób, w odległych, chłodniejszych obszarach dysków pyłowych, z których powstają systemy słoneczne. Zaczynając od gwiazdy i przemieszczając się na zewnątrz, najpierw zamarza woda (H2O), tworząc pierwszą linię śniegu. W dalszej odległości od gwiazdy, gdy temperatura dalej spada, zamarzają bardziej egzotyczne cząsteczki, zamieniając się w śnieg (takie jak dwutlenek węgla CO2, metan CH4 i tlenek węgla CO). Te różne rodzaje śniegu dają ziarnom pyłu lepką powierzchnię i odgrywają kluczową rolę w pokonaniu przez ziarna tendencji do rozrywania się przy zderzeniach, dzięki czemu mogą stać się podstawowymi blokami budulcowymi planet i komet. Śnieg zwiększa także ilość dostępnej materii w stanie stałym i może znacząco przyspieszyć procesy powstawania planet.
Każda z tych różnych linii śniegu - dla wody, dwutlenku węgla, metanu i tlenku węgla – może być powiązana z powstawaniem poszczególnych typów planet [1]. Wokół gwiazdy podobnej do Słońca, w systemie planetarnym takim jak nasz, linia śniegu wodnego odpowiada odległości pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza, natomiast linia śniegu tlenku węgla orbicie Neptuna.
Linia śniegu dostrzeżona przez ALMA jest pierwszym przebłyskiem linii śniegu tlenku węgla wokół TW Hydrae, młodej gwiazdy oddalonej o 175 lat świetlnych od Ziemi. Astronomowie wierzą, że początkujące systemy planetarne posiadają wiele charakterystyk podobnych do Układu Słonecznego, gdy ten miał zaledwie kilka milionów lat.
„ALMA dała nam pierwszy rzeczywisty obraz linii śniegu wokół młodej gwiazdy, co jest niezmiernie ciekawe z powodu tego co może nam powiedzieć o najwcześniejszym okresie historii Układu Słonecznego” powiedział Chunhua “Charlie” Qi (Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, Cambridge, USA), jeden z dwóch głównych autorów publikacji. „Możemy teraz zobaczyć ukryte wcześniej szczegóły na temat zamarzniętych zewnętrznych części innego systemu planetarnego, podobnego do naszego.”
Ale występowanie linii śniegu tlenku węgla może mieć jeszcze dalsze konsekwencje niż sam proces powstawania planet. Lód tlenku węgla jest niezbędny do utworzenia metanolu, który jest blokiem budulcowym bardziej złożonych cząsteczek organicznych, niezbędnych dla życia. Jeżeli komety przeniosą te cząsteczki na nowo powstałe planety podobne do Ziemi, ciała te będą odpowiednio „wyposażone” w składniki niezbędne dla życia.
Do tej pory linie śniegu nie były nigdy fotografowane bezpośrednio, ponieważ formują się zawsze we względnie wąskiej, centralnej płaszczyźnie dysku protoplanetarnego i nie można było ich precyzyjnie zlokalizować. Powyżej i poniżej wąskiego obszaru, w którym istnieje linia śniegu, promieniowanie gwiazdy uniemożliwia tworzenie się lodu. Koncentracja pyłu i gazu w centralnej płaszczyźnie jest niezbędna do odizolowania obszaru od promieniowania, tak aby tlenek węgla i inne gazy mogły ochłodzić się i zamarznąć.
Zespołowi astronomów udało się zajrzeć w głąb dysku za pomocą sprytnej sztuczki. Zamiast poszukiwać śniegu – którego nie można zaobserwować bezpośrednio – naukowcy szukali molekuły o wzorze N2H+ (ang. diazenylium), która świeci jasno w milimetrowej części widma i dlatego jest idealnym celem dla teleskopu takiego jak ALMA. Ta krucha cząsteczka jest łatwo niszczona przy obecności gazu tlenku węgla, zatem pojawi się w wykrywalnych ilościach tylko w obszarach, w których tlenek węgla zamarzł do postaci śniegu. W istocie, klucz do odnalezienia linii śniegu tlenku węgla znajduje się w odnalezieniu N2H+.
Unikalna czułość i rozdzielczość ALMA pozwoliła astronomom prześledzić występowanie i rozmieszczenie N2H+ i znaleźć wyraźne zdefiniowaną granicę, około 30 jednostek astronomicznych od gwiazdy (30 razy dalej niż dystans Ziemia-Słońce). W efekcie uzyskujemy negatyw obrazu linii śniegu tlenku węgla w dysku otaczającym TW Hydrae, który można wykorzystać do precyzyjnego zobaczenia linii śniegu tlenku węgla w miejscu, w którym teoria przewiduje jego występowanie – przy wewnętrznej krawędzi pierścienia N2H+.
„W naszych obserwacjach użyliśmy zaledwie 26 z docelowej liczby 66 anten ALMA. Wskazania linii śniegu wokół innych gwiazd są już widoczne w innych obserwacjach ALMA i jesteśmy przekonani, że przyszłe badania za pomocą pełnej sieci ujawnią wiele więcej tego typu i innych elementów procesu powstawania i ewolucji planet. Trzeba tylko trochę poczekać" podsumowuje Michiel Hogerheijde z Leiden Observatory w Holandii.
Uwagi
[1] Na przykład suche, skaliste planety powstają po wewnętrznej stronie linii śniegu wodnego (najbliżej gwiazdy), gdzie występuje jedynie pył. Na drugim końcu są olbrzymie lodowe planety, które tworzą się poza linią śniegu tlenku węgla.
Więcej informacji
Międzynarodowy kompleks astronomiczny ALMA działa w ramach partnerstwa pomiędzy Europą, Ameryką Północną i Azją Wschodnią, we współpracy z Chile. ALMA jest finansowana w Europie przez Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO), w Ameryce Północnej przez U.S. National Science Foundation (NSF), we współpracy z National Research Council of Canada (NRC) oraz National Science Council of Tajwan (NSC), a w Azji Wschodniej przez National Institutes of Natural Sciences (NINS) of Japan, we współpracy z Academia Sinica (AS) in Taiwan. Konstrukcja i użytkowanie ALMA w imieniu Europy jest kierowane przez ESO, w imieniu Ameryki Północnej przez National Radio Astronomy Observatory (NRAO), zarządzane przez Associated Universities, Inc. (AUI), a w imieniu Azji Wschodniej przez National Astronomical Observatory of Japan (NAOJ). Joint ALMA Observatory (JAO) umożliwia wspólne kierowanie i zarządzanie konstrukcją, testowaniem i użytkowaniem ALMA.
Wyniki badań zaprezentowano w artykule, który ukaże się 18 czerwca 2013 r. w Science Express.
Skład zespołu badawczego: C. Qi (Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, USA), K. I. Öberg (Departments of Chemistry and Astronomy, University of Virginia, USA), D. J. Wilner (Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, USA), P. d’Alessio (Centro de Radioastronomía y Astrofisica, Universidad Nacional Autónoma de Mexico, Meksyk), E. Bergin (Department of Astronomy, University of Michigan, USA), S. M. Andrews (Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, USA), G. A. Blake (Division of Geological and Planetary Sciences, California Institute of Technology, USA), M. R. Hogerheijde (Leiden Observatory, Leiden University, Holandia) oraz E. F. van Dishoeck (Max Planck Institute for Extraterrestrial Physics, Niemcy).
Qi oraz Öberg razem są pierwszymi autorami pracy.
ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 39-metrowy Ogromnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.
Linki
Kontakt
Chunhua Qi
Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics
Cambridge, Mass., USA
Tel.: +1 617 495 7087
E-mail: cqi@cfa.harvard.edu
Michiel Hogerheijde
Leiden Observatory
Leiden, The Netherlands
Tel.: +31 6 4308 3291
E-mail: michiel@strw.leidenuniv.nl
Richard Hook
ESO, Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org
Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO
oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org
O komunikacie
Komunikat nr: | eso1333pl |
Nazwa: | TW Hydrae |
Typ: | Milky Way : Star : Circumstellar Material |
Facility: | Atacama Large Millimeter/submillimeter Array |
Science data: | 2013Sci...341..630Q |
Our use of Cookies
We use cookies that are essential for accessing our websites and using our services. We also use cookies to analyse, measure and improve our websites’ performance, to enable content sharing via social media and to display media content hosted on third-party platforms.
ESO Cookies Policy
The European Organisation for Astronomical Research in the Southern Hemisphere (ESO) is the pre-eminent intergovernmental science and technology organisation in astronomy. It carries out an ambitious programme focused on the design, construction and operation of powerful ground-based observing facilities for astronomy.
This Cookies Policy is intended to provide clarity by outlining the cookies used on the ESO public websites, their functions, the options you have for controlling them, and the ways you can contact us for additional details.
What are cookies?
Cookies are small pieces of data stored on your device by websites you visit. They serve various purposes, such as remembering login credentials and preferences and enhance your browsing experience.
Categories of cookies we use
Essential cookies (always active): These cookies are strictly necessary for the proper functioning of our website. Without these cookies, the website cannot operate correctly, and certain services, such as logging in or accessing secure areas, may not be available; because they are essential for the website’s operation, they cannot be disabled.
Functional Cookies: These cookies enhance your browsing experience by enabling additional features and personalization, such as remembering your preferences and settings. While not strictly necessary for the website to function, they improve usability and convenience; these cookies are only placed if you provide your consent.
Analytics cookies: These cookies collect information about how visitors interact with our website, such as which pages are visited most often and how users navigate the site. This data helps us improve website performance, optimize content, and enhance the user experience; these cookies are only placed if you provide your consent. We use the following analytics cookies.
Matomo Cookies:
This website uses Matomo (formerly Piwik), an open source software which enables the statistical analysis of website visits. Matomo uses cookies (text files) which are saved on your computer and which allow us to analyze how you use our website. The website user information generated by the cookies will only be saved on the servers of our IT Department. We use this information to analyze www.eso.org visits and to prepare reports on website activities. These data will not be disclosed to third parties.
On behalf of ESO, Matomo will use this information for the purpose of evaluating your use of the website, compiling reports on website activity and providing other services relating to website activity and internet usage.
Matomo cookies settings:
Additional Third-party cookies on ESO websites: some of our pages display content from external providers, e.g. YouTube.
Such third-party services are outside of ESO control and may, at any time, change their terms of service, use of cookies, etc.
YouTube: Some videos on the ESO website are embedded from ESO’s official YouTube channel. We have enabled YouTube’s privacy-enhanced mode, meaning that no cookies are set unless the user actively clicks on the video to play it. Additionally, in this mode, YouTube does not store any personally identifiable cookie data for embedded video playbacks. For more details, please refer to YouTube’s embedding videos information page.
Cookies can also be classified based on the following elements.
Regarding the domain, there are:
- First-party cookies, set by the website you are currently visiting. They are stored by the same domain that you are browsing and are used to enhance your experience on that site;
- Third-party cookies, set by a domain other than the one you are currently visiting.
As for their duration, cookies can be:
- Browser-session cookies, which are deleted when the user closes the browser;
- Stored cookies, which stay on the user's device for a predetermined period of time.
How to manage cookies
Cookie settings: You can modify your cookie choices for the ESO webpages at any time by clicking on the link Cookie settings at the bottom of any page.
In your browser: If you wish to delete cookies or instruct your browser to delete or block cookies by default, please visit the help pages of your browser:
Please be aware that if you delete or decline cookies, certain functionalities of our website may be not be available and your browsing experience may be affected.
You can set most browsers to prevent any cookies being placed on your device, but you may then have to manually adjust some preferences every time you visit a site/page. And some services and functionalities may not work properly at all (e.g. profile logging-in, shop check out).
Updates to the ESO Cookies Policy
The ESO Cookies Policy may be subject to future updates, which will be made available on this page.
Additional information
For any queries related to cookies, please contact: pdprATesoDOTorg.
As ESO public webpages are managed by our Department of Communication, your questions will be dealt with the support of the said Department.