Komunikat prasowy

Galaktyki stają się sobie bliskie

VST obserwuje kolizje w młodej gromadzie galaktyk

7 marca 2012

VLT Survey Telescope (VST) w Obserwatorium ESO Paranal w Chile uzyskał obraz fascynującego zbioru oddziałujących ze sobą galaktyk w gromadzie galaktyk w Herkulesie. Ostrość nowego zdjęcia, z setkami galaktyk zarejestrowanymi w szczegółach w ciągu mniej niż trzech godzin obserwacji, potwierdza wielką moc VST i jego olbrzymiej kamery OmegaCAM, w zakresie poznawania Wszechświata.

Gromada galaktyk w Herkulesie (znana także jako Abell 2151) znajduje się w odległości około 500 milionów lat świetlnych w kierunku gwiazdozbioru Herkulesa. Jest różna od pozostałych sąsiednich zespołów galaktycznych na kilka sposobów. Poza tym, że ma dość  nieregularny kształt, zawiera wiele typów galaktyk, w szczególności młode, spiralne galaktyki gwiazdotwórcze. Brak natomiast w pobliżu olbrzymich galaktyk eliptycznych.

Nowe zdjęcie zostało uzyskane za pomocą VST, najnowszej inwestycji w Obserwatorium ESO Paranal w Chile (eso1119). VST to teleskop do przeglądów nieba, wyposażony w 268-megapikselową kamerę OmegaCAM, która dostarcza obrazów pokrywających bardzo duże obszary nieba. Zwykle jedynie małe teleskopy mogą fotografować duże obiekty w całości w trakcie pojedynczej ekspozycji, ale 2,6-metrowy VST nie tylko ma szerokie pole widzenia, ale korzysta także ze wspaniałych warunków w Paranal do szybkiego uzyskiwania bardzo ostrych i głębokich zdjęć.

Na całym zdjęciu są widoczne pary galaktyk stające się sobie bliskie i będące na najlepszej drodze do połączenia się w pojedyncze, większe galaktyki. Liczne interakcje i wielka ilość bogatych w gaz, gwiazdotwórczych galaktyk spiralnych w gromadzie, czyni członkinie gromady w Herkulesie podobnymi do młodych galaktyk z odległego Wszechświata [1]. Z powodu tego podobieństwa astronomowie wierzą, że gromada galaktyk w Herkulesie jest względnie młoda. Jest to żywy i dynamiczny rój galaktyk, który pewnego dnia dojrzeje do postaci podobnej do starszych gromad galaktyk, bardziej typowych dla naszego galaktycznego sąsiedztwa.

Gromady galaktyk powstają gdy mniejsze grupy galaktyk łączą się na skutek przyciągania grawitacyjnego. Ponieważ grupy te zbliżają się do siebie, gromada staje się coraz bardziej zwarta i uzyskuje coraz bardziej sferyczny kształt. Równocześnie same galaktyki także zbliżają się do siebie i wiele z nich zaczyna oddziaływać. Nawet jeżeli galaktyki spiralne dominują w początkowych grupach, zderzenia galaktyk mogą zaburzyć struktury spiralne i wyrwać gaz oraz pył, hamując procesy formowania się gwiazd. Z tego powodu większość galaktyk w dojrzałej gromadzie ma kształt eliptyczny lub nieregularny. Jedna lub dwie wielkie galaktyki eliptyczne, uformowane z połączenia kilku mniejszych i złożone ze starych gwiazd, zwykle rezydują w centrach takich starych gromad.

Gromada galaktyk w Herkulesie jest uważana za zbiór co najmniej trzech mniejszych gromad i grup galaktyk, które są w stadium tworzenia nowej, większej struktury. Co więcej, sama gromada łączy się z inną dużą gromadą, formując supergromadę galaktyk. Takie gigantyczne zbiory gromad są jednymi z największych struktur we Wszechświecie. Duże pole widzenia i jakość obrazów z OmegaCAM na VST, czyni instrument idealnym do badania obrzeży gromad galaktyk, czyli obszarów, w których zachodzą słabo poznane interakcje pomiędzy gromadami.

To piękne zdjęcie ukazuje nie tylko galaktyki z gromady galaktyk w Herkulesie, ale także wiele słabych obiektów w tle, które są galaktykami położonymi znacznie dalej od nas. Z  kolei bliżej znajduje się kilka jasnych gwiazd Drogi Mlecznej, widocznych na pierwszym planie. Widać nawet kilka planetoid, które pozostawiły krótkie ślady w trakcie powolnego ruchu w polu objętym przez zdjęcie w czasie trwania ekspozycji.

Uwagi

[1] Obiekty z bardzo odległego Wszechświata są widoczne w stanie, gdy były dużo młodsze, ponieważ ich światło potrzebuje kilku miliardów lat na dotarcie do nas.

Więcej informacji

Projekt VST jest joint venture pomiędzy INAF–Osservatorio Astronomico di Capodimonte, Neapol, Włochy oraz ESO. INAF zaprojektowało i zbudowało teleskop, we współpracy z wiodącymi włoskimi firmami przemysłowymi, a ESO było odpowiedzialne prace budowlane w lokalizacji teleskopu. OmegaCAM, kamera VST, została zaprojektowana i zbudowana przez konsorcjum obejmujące instytuty z Holandii, Niemiec i Włoch, z dużym wkładem od ESO. Urządzenie jest zarządzane przez ESO, które także archiwizuje i dystrybuuje dane z teleskopu.

W roku 2012 mija 50. rocznica utworzenia Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO). ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 40-metrowej klasy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Zdjęcia VST
• Zdjęcia OmegaCAM

Kontakt

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych