Persbericht

De ‘open haard’ van Orion: ESO presenteert nieuwe foto van de Vlamnevel

4 januari 2022

Orion heeft een spectaculaire vuurwerkshow in petto voor de komende feestdagen. Maar wees gerust, dit iconische sterrenbeeld is niet aan het exploderen. Het ‘vuur’ dat je op deze nieuwe foto van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) ziet, is de Vlamnevel in Orion, vastgelegd op radiogolflengten – een beeld dat absoluut recht doet aan de naam van de nevel! De opname is gemaakt met het door ESO beheerde Atacama Pathfinder Experiment (APEX), dat op de koude Chajnantor-hoogvlakte in de Atacama-woestijn in Chili is gestationeerd.

De nieuw bewerkte opname van de Vlamnevel, waarop ook kleinere nevels zoals de Paardenkopnevel te zien zijn, is gebaseerd op waarnemingen die de voormalige ESO-sterrenkundige Thomas Stanke en zijn team enkele jaren geleden hebben gedaan. Ze wilden het toen pas op APEX geïnstalleerde SuperCam-instrument testen en richtten het op het sterrenbeeld Orion. ‘Sterrenkundigen weten: als er een nieuwe telescoop of een nieuw instrument beschikbaar komt, moet je naar Orion kijken: daar is altijd wel iets nieuws en interessants te ontdekken!’, aldus Stanke. Enkele jaren en vele waarnemingen later zijn de resultaten van Stanke en zijn team nu geaccepteerd voor publicatie in het tijdschrift Astronomy & Astrophysics.

In Orion, een van de bekendste hemelgebieden, bevinden zich de meest nabije reusachtige moleculaire wolken – kolossale kosmische complexen die voornamelijk uit waterstof bestaan en waarin nieuwe sterren en planeten worden gevormd. Deze wolken bevinden zich op een afstand van 1300 tot 1600 lichtjaar en omvatten de meest actieve stellaire kraamkamer in de omgeving van ons zonnestelsel, en de hier afgebeelde Vlamnevel. In het centrum van deze ‘emissienevel’ bevindt zich een verzameling jonge sterren die met hun energierijke straling het omringende gas doen oplichten.

Behalve de Vlamnevel en zijn omgeving hebben Stanke en zijn medewerkers nog een hele reeks andere spectaculaire objecten kunnen bewonderen. Enkele voorbeelden zijn de reflectienevels Messier 78 en NGC 2071 – wolken van interstellair gas en stof waarvan wordt aangenomen dat ze het licht van nabije sterren weerkaatsen. Het team heeft zelfs een nieuwe nevel ontdekt: een klein object dat opvalt door zijn bijna volmaakte cirkelvorm, en dat zij de Koeiennevel noemen.

De waarnemingen zijn gedaan in het kader van de APEX Large CO Heterodyne Orion Legacy Survey (ALCOHOLS), waarbij is gekeken naar radiogolven die door koolmonoxide (CO) in de Orionwolk worden uitgezonden. Het benutten van dit molecuul om grote stukken hemel af te speuren is het hoofddoel van SuperCam, omdat het astronomen in staat stelt grote gaswolken in kaart te brengen waaruit nieuwe sterren ontstaan. Anders dan het ‘vuur’ op deze foto doet vermoeden, zijn deze wolken heel koud: hun temperaturen liggen slechts enkele tientallen graden boven het absolute nulpunt. 

Vanwege de vele geheimen die dit hemelgebied kan onthullen, is het in het verleden al vele malen op allerlei golflengten in beeld gebracht. Een voorbeeld daarvan zijn de infraroodwaarnemingen die zijn uitgevoerd met ESO’s Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA) op de Paranal-sterrenwacht in Chili, die de kalme achtergrond vormen van deze foto van de Vlamnevel en zijn omgeving. In elk golflengtegebied vertonen de moleculaire wolken andere, unieke kenmerken. Anders dan zichtbaar licht gaan infrarode golven door de dichte wolken van interstellair stof heen, waardoor astronomen sterren en andere objecten kunnen zien die anders verborgen zouden blijven.

Deze spectaculaire vuurwerkshow op meerdere golflengten in Orion wordt je, ter gelegenheid van de komende feestdagen, aangeboden door ESO!

Meer informatie

De in dit persbericht genoemde waarnemingen zijn te vinden in een artikel dat geaccepteerd is voor publicatie in Astronomy & Astrophysics.

Het onderzoeksteam bestaat uit Th. Stanke (European Southern Observatory, Garching bei München, Duitsland [ESO]), H.G. Arce (Department of Astronomy, Yale University, New Haven, CT, VS), J. Bally (CASA, University of Colorado, Boulder, CO, VS), P. Bergman (Department of Space, Earth and Environment, Chalmers University of Technology, Onsala Space Observatory, Onsala, Zweden), J. Carpenter (Joint ALMA Observatory, Santiago, Chili [ALMA]), C.J. Davis (National Science Foundation, Alexandria, VA, VS), W. Dent (ALMA), J. Di Francesco (NRC Herzberg Astronomy and Astrophysics, Victoria, BC, Canada [HAA] en Department of Physics and Astronomy, University of Victoria, BC, Canada [UVic]), J. Eislöffel (Thüringer Landessternwarte, Tautenburg, Duitsland), D. Froebrich (School of Physical Sciences, University of Kent, Canterbury, VK), A. Ginsburg (Department of Astronomy, University of Florida, Gainesville, FL, VS), M. Heyer (Department of Astronomy, University of Massachusetts, Amherst, MA, VS), D. Johnstone (HAA en UVic), D. Mardones (Departamento de Astronomía, Universidad de Chile, Santiago, Chili), M.J. McCaughrean (European Space Agency, ESTEC, Noordwijk), S.T. Megeath (Department of Physics and Astronomy, University of Toledo, OH,VS), F. Nakamura (National Astronomical Observatory, Tokyo, Japan), M.D. Smith (Centre for Astrophysics and Planetary Science, School of Physical Sciences, University of Kent, Canterbury, VK), A. Stutz (Departmento de Astronomía, Facultad de Ciencias Físicas y Matemáticas, Universidad de Concepción, Chili), K. Tatematsu (Nobeyama Radio Observatory, National Astronomical Observatory of Japan, National Institutes of Natural Sciences, Nagano, Japan), C. Walker (Steward Observatory, University of Arizona, Tucson, AZ, VS [SO]), J.P. Williams (Institute for Astronomy, University of Hawai‘i te Manoa, HI, VS), H. Zinnecker (Universidad Autonoma de Chile, Santiago, Chili), B.J. Swift (SO), C. Kulesa (SO), B. Peters (SO), B. Duffy (SO), J. Kloosterman (University of Southern Indiana, Evansville, IN, VS), U.A. Yıldız (Jet Propulsion Laboratory, California Institute of Technology, Pasadena, CA, VS [JPL]), J.L. Pineda (JPL), C. De Breuck (ESO) en Th. Klein (European Southern Observatory, Santiago, Chili).

APEX is een samenwerking van het Max-Planck-Institut für Radioastronomie (MPIfR), het Onsala Space Observatory (OSO) en ESO. Het beheer van of APEX op Chajnantor is toevertrouwd aan ESO.

SuperCAM is een project van het Steward Observatory Radio Astronomy Laboratory van de Universiteit van Arizona, VS.

De Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) stelt wetenschappers van over de hele wereld in staat om de geheimen van het heelal te ontdekken, ten bate van iedereen. Wij ontwerpen, bouwen en exploiteren observatoria van wereldklasse die door astronomen worden gebruikt om spannende vragen te beantwoorden en de fascinatie voor astronomie te verspreiden, en bevorderen internationale samenwerking op het gebied van de astronomie. ESO, in 1962 opgericht als intergouvernementele organisatie, wordt inmiddels gedragen door 16 lidstaten (België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Ierland, Italië, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland) en door het gastland Chili, met Australië als strategische partner. Het hoofdkwartier van de ESO en haar bezoekerscentrum en planetarium, de ESO Supernova, zijn gevestigd nabij München in Duitsland, maar onze telescopen staan opgesteld in de Chileense Atacama-woestijn – een prachtige plek met unieke omstandigheden voor het doen van hemelwaarnemingen. ESO exploiteert drie waarnemingslocaties: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s  Very Large Telescope en Very Large Telescope Interferometer, evenals twee surveytelescopen: VISTA voor infrarood en de VST voor zichtbaar licht. Op Paranal zal de ESO ook de Cherenkov Telescope Array South huisvesten en exploiteren – ’s werelds grootste en gevoeligste observatorium van gammastraling. Samen met internationale partners beheert ESO APEX en ALMA op Chajnantor, twee faciliteiten die de hemel waarnemen in het millimeter- en submillimetergebied. Op Cerro Armazones, nabij Paranal, bouwen wij ‘het grootste oog ter wereld’  – ESO’s Extremely Large Telescope. Vanuit onze kantoren in Santiago, Chili, ondersteunen wij onze activiteiten in het gastland en werken wij samen met Chileense partners en de Chileense samenleving.

Links

• Onderzoeksartikel
• Foto’s van APEX 
• Voor journalisten: abonneer je op persberichten in je eigen taal
• Voor wetenschappers: heb je een verhaal? Promoot je onderzoek

Contact

Thomas Stanke
European Southern Observatory
Garching bei München, Germany
E-mail: tstanke049@gmail.com

Bárbara Ferreira
ESO Media Manager
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6670
Mob: +49 151 241 664 00
E-mail: press@eso.org

Rodrigo Alvarez (press contact België)
ESO Science Outreach Network en Planetarium, Royal Observatory of Belgium
Tel: +32-2-474 70 50
E-mail: eson-belgië@eso.org

Connect with ESO on social media