Mededeling

ESO en andere astronomische organisaties vragen de VN om de impact van satellieten op de donkere en rustige hemel aan te pakken

27 februari 2023

Een internationaal samenwerkingsverband waar de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) bij betrokken is, heeft bij het VN-comité voor het vreedzaam gebruik van de kosmische ruimte (COPUOS) een document ingediend waarin een nieuwe deskundigengroep wordt voorgesteld om de donkere en rustige hemel te beschermen. Het document is besproken binnen het wetenschappelijk en technisch subcomité (STSC) van COPUOS onder een speciaal agendapunt over donkere en rustige hemels. In het document, dat behalve door ESO, de Internationale Astronomische Unie (IAU) en het Square Kilometer Array Observatory (SKAO) is goedgekeurd door Chili, Spanje, Slowakije, Bulgarije, de Dominicaanse Republiek, Peru en Zuid-Afrika, wordt gepleit voor een nieuwe deskundigengroep die verslag uitbrengt aan het STSC, en die toezicht houdt op de gevolgen van satellieten voor de astronomie, input vraagt van mondiale belanghebbenden en aanbevelingen doet voor verzachtende maatregelen.   

De snelle toename van de aantallen satellieten die in een baan om de aarde worden gebracht, heeft ons vermogen om wereldwijd onverwijld te communiceren verbeterd. Er bestaat echter bezorgdheid over de gevolgen van deze technologieën voor astronomische waarnemingen en het behoud van een donkere en rustige hemel. Op het moment van schrijven draaien er meer dan achtduizend actieve en niet-actieve satellieten rond de aarde, en dit aantal zal blijven toenemen. In de komende tien jaar zouden er weleens honderdduizend satellieten gelanceerd kunnen worden.

Astronomen beginnen de gevolgen van de dramatische toename van het ruimteverkeer al te merken. Zelfs vanaf afgelegen locaties – speciaal gekozen om telescopen af te zonderen van ongewenste lichtvervuiling – verstoren satellieten optische en infraroodwaarnemingen. Deze satellieten zenden en ontvangen ook radiosignalen, wat vooral zorgwekkend is voor radiotelescopen, zoals de zeer gevoelige Atacama Large Millimeter/submillimeter Array waar ESO partner van is.

De snelle toename van de lichtvervuiling, die door de nieuwe satellieten alleen maar wordt verergerd, heeft gevolgen voor ons allemaal. Velen van ons hebben nog nooit een onverlichte nachthemel gezien en meer dan een derde van de mensheid (en 60% van de Europeanen) kan de Melkweg niet zien. Deze nieuwe satellieten maken inbreuk op de weinige resterende donkerehemelreservaten en radio-stille zones.

Andrew Williams, ESO-medewerker voor externe betrekkingen, en vertegenwoordiger van ESO bij COPUOS, zegt: ‘Als we in een stadium komen waarin er honderdduizend of meer satellieten zijn, zullen deze, ongeacht de verzachtende maatregelen die bedrijven kunnen nemen, aanzienlijke gevolgen hebben voor de astronomie. Ook bestaat het risico dat ons vermogen om potentieel gevaarlijke planetoïden te ontdekken wordt aangetast en dat de ongerepte hemel – van oudsher een constante waarde voor de mensheid, wordt aangetast.’

Sommige bedrijven hebben zich ingespannen om deze effecten te verzachten door minder reflecterend materiaal te gebruiken bij de bouw van satellieten of door de oriëntatie van satellieten in de ruimte te veranderen. Verder kunnen bedrijven astronomen voorzien van nauwkeuriger informatie over de locatie van satellieten, zodat observatoria hiermee rekening kunnen houden om te beslissen wanneer en waarop ze hun telescopen moeten richten. Hoewel deze potentiële oplossingen veelbelovend zijn, vereisen zij een gecoördineerde inspanning van de satellietindustrie, regeringen en astronomen. Een coöperatieve aanpak waarbij alle belanghebbenden worden betrokken, is een doeltreffende manier om een bevredigend evenwicht te bereiken tussen de noodzaak van de evolutie van de ruimte-economie in lage aardbanen en de noodzaak om de astronomische wetenschap en de ongerepte zichtbaarheid van de nachthemel te beschermen.

Het VN-comité COPUOS, waarin ESO een permanente waarnemer is, vergemakkelijkt de bespreking van aangelegenheden in verband met het gebruik van de ruimte. Er is een aanzienlijke internationale inspanning geleverd, met bijdragen van ESO, om de discussie over het behoud van de donkere en rustige hemel binnen COPUOS voort te zetten, met nadruk op het effect van satellietconstellaties. 

Samen met de Internationale Astronomische Unie en het Square Kilometre Array Observatory, en de COPUOS-lidstaten Chili, Spanje, Slowakije, Bulgarije, de Dominicaanse Republiek, Peru en Zuid-Afrika, heeft ESO als ondertekenaar een voorstel ingediend voor de 60ste zitting van de STSC waarin voor de oprichting van een nieuwe deskundigengroep wordt gepleit. Het voorstel is uitvoerig besproken binnen het STSC en heeft de brede steun van de lidstaten. Teneinde de details te verfijnen en meer steun te verwerven onder de COPUOS-leden, zal het team onder leiding van Chili als eerste medeondertekenaar van het document blijven ijveren voor de behandeling van deze kwestie tijdens de COPUOS-zitting in juni 2023. Gehoopt wordt dat de besprekingen in de periode tussen de zittingen oplossingen zullen opleveren die de astronomische wetenschap en de zichtbaarheid van de ongerepte nachthemel nog doeltreffender kunnen beschermen.

‘De discussies binnen COPUOS hebben een sneeuwbaleffect dat regeringen en bedrijven kan aansporen om actie te ondernemen. Gezien het grote aantal landen uit alle delen van de wereld dat zijn steun heeft uitgesproken voor ons voorstel, hebben wij goede hoop dat wij tijdens de hoofdzitting van de commissie een oplossing kunnen vinden,’ aldus Andrew Williams, die tevens medevoorzitter is van de beleidsafdeling van het IAU Centre for the Protection of the Dark and Quiet Sky from Satellite Constellation Interference. De missie van het centrum, die ook door ESO wordt gesteund, bestaat erin de inspanningen met betrekking tot de bescherming van de donkere en rustige hemel tegen overlast van satellietconstellaties te coördineren en de stemmen van de wereldwijde astronomische gemeenschap te bundelen.

Links

•          Conference Room Paper on the Protection of Dark and Quiet Skies for science and society

•          IAU Centre for the Protection of the Dark and Quiet Sky from Satellite Constellation Interference

•          Analytical simulations of the effect of satellite constellations on optical and near-infrared observations