Basın Bültenleri

26 Ağustos 2014: Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi’ni (ALMA) ile yerde ve uzayda konuşlu diğer birçok teleskopu kullanan uluslar-arası bir gökbilimciler ekibi, Evren’in şimdiki yaşının yarısında iken çarpışan iki gökadanın en iyi görüntülerini elde etti. Başka türlü görülmesi mümkün olmayan detayları, gökada-boyutunda, büyüteç görevi yapan bir nesnenin yardımını alarak görüntülediler. H-ATLAS J142935.3-002836 gökadasına ait bu yeni çalışmalar bu karmaşık ve uzak nesnenin iyi bilinen bir yerel gökada çarpışması olan Anten Gökadaları’na benzediğini göstermektedir.

20 Ağustos 2014: ESO’nun Şili’deki La Silla Gözlemevi’nde bulunan Geniş Alan Görüntüleyicisi ile alınan bu görüntü Samanyolu’nun güneyindeki iki dikkat çekici yıldız oluşum bölgesini göstermektedir. Bunlardan ilki, 20 000 ışık-yılı uzaklıkta, Samanyolu’nun Karina-Yay sarmal kolu üzerinde bulunan soldaki yıldız kümesi NGC 3603’tür. Sağdaki ikinci nesne ise NGC 3576 olarak bilinen ışıldayan gaz bulutları kümesi Yeryüzü’ne iki kat daha yakındır.

06 Ağustos 2014: ESO’nun Şili’de bulunan VLT Tarama Teleskopu (VST) Messier 33 gökadasının güzelce ayrıntılandırılmış bir görüntüsünü yakaladı. Parlak yıldız kümeleri ve gaz ve toz bulutları ile dolu olan bu yakın sarmal, gökadamız Samanyolu’na en yakın ikinci büyük gökada. Bu yeni görüntü bu nesneye ait şimdiye kadar alınmış en detaylı geniş-alan görüntüsüdür ve sarmal kollarda parıldayan kırmızı gaz bulutlarını açık bir şekilde göstermektedir.

30 Temmuz 2014: Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi’ni kullanan gökbilimciler genç HK Tauri çift yıldız sisteminin her iki yıldızının etrafında çılgınca hizalanmış dikkat çekici bir gezegen-oluşumu gaz diski buldular. Bu yeni ALMA gözlemleri bir çift yıldızdaki öncül-gezegen diskinin şimdiye kadar elde edilen en net görüntülerini sağladı. Yeni sonuçlar ayrıca neden çoğu ötegezegenin — Güneş Sistemi’ndeki gezegenlerin aksine — garip, dışmerkezliği yüksek ya da eğimli yörüngelere sahip olduklarının açıklanmasına yardımcı olacak. Yeni sonuçlar Nature dergisinin 31 Temmuz 2014 tarihli sayısında yayımlanacak.

23 Temmuz 2014: ESO’nun Şili’deki La Silla Gözlemevi’nden alınan bu dikkat çekici yeni görüntüde parlak gaz ve toz şeritlerinden oluşan zemine karşı bir araya toplanmış genç yıldızlar görülüyor. NGC 3293 olarak bilinen yıldız kümesi yaklaşık on milyon yıl önce sadece bir gaz ve toz bulutu şeklindeydi, ancak bölgede yıldızlar oluşmaya başladıkça şimdi gördüğümüz parlak yıldız grupları ortaya çıktı. Buna benzer kümeler gökbilimcilerin yıldızların evrimlerini araştırmalarına fırsat veren göksel çalışma bölgelerine benzemektedir.

09 Temmuz 2014: Bir grup gökbilimci üretim halindeki yıldız tozunu gerçek zamanlı olarak takip etmeyi başardı — olay süpernova patlaması sonucunda gerçekleşti. İlk kez bu kozmik toz fabrikalarının taneciklerini ilki hemen patlamadan sonra başlayan ve daha sonra uzun bir süre devam eden iki-aşamalı bir süreçle oluşturduklarını gösterdiler. Araştırma ekibi SN2010jl süpernovasından gelen ve giderek sönükleşen ışığı analiz etmek için Şili’nin kuzeyindeki ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unu (VLT) kullandılar.

02 Temmuz 2014: Az bilinen Gum 15 adlı kozmik gaz ve toz bulutu büyük kütleli genç yıldızların doğumuna ev sahipliği yapan yerlerden biridir. Güzel ve ölümcül bu yıldızlar yaşları ilerledikçe içinde yer aldıkları bulutsunun görünüşünü şekillendirmekte ve hatta sonunda dağılmasına neden olmaktadırlar.

19 Haziran 2014: Bugün ESO’nun Çok Büyük Teleskopu E-ELT için bir sonraki aşamaya geçişi temsil eden kutlama töreni gerçekleştirildi. Dünya’daki en büyük optik/kırmızı-ötesi teleskopun kurulacağı yerleşke olarak seçilen Cerro Armazones’in 3000-metre yüksekliğindeki zirvesinin bir kısmı inşa ve zirve düzleştirme çalışmaları için patlatıldı.

11 Haziran 2014: Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi (ALMA) yapılan gözlemlerle ilk kez Evrendeki en büyük patlamalar olan gama ışın patlamalarına (GRB’ler) ev sahipliği yapan gökadalardaki gaz ve toz molekülleri doğrudan görüntülenmiş oldu. Şaşırtıcı bir şekilde, beklenenden daha az miktarda gaz gözlendi, buna karşılık ise daha fazla toz, bu da bazı GRB’lerin “karanlık GRB’ler” olarak gözlenmesine yol açıyor. 12 Haziran 2014 tarihli Nature dergisinde yayınlanacak olan çalışma ALMA’nın GRB’ler üzerine yapılmış olan ilk bilimsel araştırma sonuçlarını içeriyor. ALMA’nın potansiyeli sayesinde bu nesnelerin daha iyi anlaşılacağı tahmin ediliyor.

04 Haziran 2014: SPHERE — Spektro Polarimetrik Yüksek-karşıtlık Ötegezegen Araştırma aygıtı — ESO’nun Şili’deki Paranal Gözlemevi’nde bulunan Çok Büyük Teleskop’u (VLT) üzerine takıldı ve ilk ışığı alındı. Bu güçlü ve yeni aygıt sayesinde birden fazla gelişmiş ötegezegen araştırma teknolojisi bir araya getirilmiş oldu. Yeni sistem var olan teknolojiden çarpıcı bir şekilde ileride ve ilk gözlem günlerinde bile yakın yıldızların etrafındaki tozlu disklerin etkileyici görüntülerini elde etmiş durumda. SPHERE birçok Avrupa enstitüsü ve konsorsiyumu tarafından geliştirildi, bunlara ESO ortaklığında Fransa’daki Grenoble Gezegenbilim ve Astrofizik Enstitüsü liderlik etti. Artık ötegezegenlerin ve kalıntı disklerinin detaylı çalışmalarında devrimsel yenilikler bekleniyor.

21 Mayıs 2014: ESO’nun Şili’de bulunan Paranal Gözlemevi’ndeki MPG/ESO 2.2-metre teleskopu ile alınan bu renkli yeni görüntüde NGC 3590 yıldız kümesi görülmektedir. Buradaki yıldızlar karanlık toz parçalarından ve parlayan zengin gaz bulutların danoluşan dikkat çekici manzarının önünde ışıldamaktadırlar. Bu küçük yıldızsal kümelenme gökbilimcilere bu yıldızların nasıl oluşup evrimleştikleri hakkında ipuçları sağlamaktadır — aynı zamanda kendi gökadamızın fırıldak benzeri kollarının yapısı hakkında da bazı işaretler.

14 Mayıs 2014: Magnetarlar süpernova patlamalarının garip süper-yoğun kalıntılarıdır. Evren’deki bilinen en güçlü mıknatıslardır — Yeryüzü’ndeki en güçlü mıknatıstan milyonlarca kez daha güçlüdür. ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unu (VLT) kullanan bir Avrupalı gökbilimci ekibi ilk kez magnetara eşlik eden bir yıldız bulduklarını düşünüyor. Bu keşif magnetarların nasıl oluştuklarının — 35 yıllık geçmişe sahip bir bilmece — ve neden bu özel yıldızın gökbilimcilerin beklediği gibi bir karadelik olarak çökmediğinin anlaşılmasına yardımcı olabilir.

30 Nisan 2014: ESO’nun Çok Büyük Teleskopu (VLT) ile yapılan gözlemlerle, ilk kez, bir ötegezegenin kendi etrafındaki dönme süresi belirlendi. Beta Pictoris b’nin bir gününün sadece sekiz saat olduğu bulundu. Bu, Güneş Sistemi’ndeki herhangi bir gezegen gününden çok daha kısa bir süre — ötegezegenin ekvator bölgesi saatte 100 000 km hızla hareket ediyor. Elde edilen yeni sonuçlar, Güneş Sistemi’nde görülen kütle ile dönme arasındaki ilişkiyi ötegezegenlere kadar genişletiyor. Benzer yöntemlerle gökbilimciler gelecekte Avrupa Aşırı Büyük Teleskopu’nu (E-ELT) kullanarak ötegezegenleri daha detaylı bir şekilde görüntüleyebilecekler.

16 Nisan 2014: ESO’nun Şili’deki La Silla Gözlemevi’nden alınan bu yeni görüntüde Gum 41 adlı bir hidrojen bulutu gözler önüne seriliyor. Bu az bilinen bulutsunun ortasındaki parlak genç yıldızlardan çıkan yüksek enerjili ışıma, çevredeki hidrojenin özel bir renkte ışımasına neden oluyor.

09 Nisan 2014: ESO’nun Şili’deki Çok Büyük Teleskop’unu kullanan gökbilimciler — genellikle Abell 33 olarak bilinen, PN A66 33 gezegenimsi bulutsunun dikkat çekici bir görüntüsünü yakaladı. Yaşlı bir yıldızın maddesini uzaya saçmasıyla oluşan bu güzel mavi kabarcık, şans eseri, ön tarafındaki bir yıldızla aynı hizaya gelerek esrarengiz bir gümüş tek-taş nişan yüzüğüne benzeyen yapı meydana getirdi.

02 Nisan 2014: Şili de ESO’nun La Silla Gözlemevi’nde bulunan MPG/ESO 2.2 metrelik teleskopla elde edilen yeni bir görüntü iki zıt gökadayı göstermektedir. Bunlar NGC 1316 ve daha küçük komşusu olan NGC 1317’dir. Bu iki gökada birbirlerine oldukça yakın olmalarına rağmen çok farklı geçmişlere sahiptirler. Küçük sarmal NGC 1317 olaysız bir yaşam sürdürmüş fakat NGC 1316 pek çok gökadayı şiddetli geçmişi boyunca yutmuş ve bu mücadele izlerini barındırmaktadır.

26 Mart 2014: Aralarında ESO La Silla Gözlemevi’nin de yer aldığı birçok Güney Amerika yerleşkesinden gerçekleştirilen gözlemlerle, Chariklo adlı uzak bir asteroidin iki adet yoğun ve ince halka sistemine sahip olduğu sürpriz bir şekilde keşfedildi. Bu, şimdiye kadar halkaya sahip olduğu bulunan en küçük ve Güneş Sistemi’nde bu özelliğe sahip — çok daha büyük gezegenler olan Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün’den sonra — beşinci nesnedir. Halkaların kökeni bir gizem olarak kalırken, bir çarpışmadan kalan kalıntılar olabileceği tahmin edilmektedir. Yeni sonuçlar Nature dergisinin 26 Mart 2014 tarihli sayısında çevrimiçi olarak yayınlanmıştır.

12 Mart 2014: ESO’nun Çok Büyük Teleskop Girişim-ölçeri ile sarı renkli en büyük yıldız görüntülendi — ve bu, şimdiye kadar bulunan en büyük on yıldızdan biri. Bir çift yıldız sisteminin üyesi olan hiper-yıldızın çapı Güneş’in 1300 katı, yoldaş yıldız ise kendisi ile yakın temas halinde. Bazılarını amatör gökbilimcilerin gerçekleştirdiği 60 yıldan uzun süren gözlemlere göre bu nadir ve dikkat çekici nesne çok çabuk bir şekilde değişim gösteriyor ve yaşamanın son dönemlerini geçiriyor.

06 Mart 2014: Şili’nin kuzeyindeki Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi’ni (ALMA) kullanan gökbilimciler, Beta Pictoris adlı yıldızın etrafındaki toz diski içerisinde karbon monoksit içerikli beklenmedik bir gaz kümelenmesi keşfettiklerini duyurdu. Bu türden gazlar yıldız ışığı ile çabucak yok edildikleri için, gelişme sürpriz olarak nitelendirildi. Bir şey — muhtemelen kuyruklu-yıldızlar gibi, buzlu nesneler arasında meydana gelen sık çarpışmalar — gazın sürekli tazelenmesini sağlamış olmalı. Yeni sonuçlar bugün Science dergisinde yer alacak.

05 Mart 2014: MUSE (Çoklu Birim Tayfölçüm Gezgini) adlı yeni nesil bir alet ESO’nun Şili’inin kuzeyindeki Paranal Gözlemevi’nde bulunan Çok Büyük Teleskopu üzerine başarıyla kuruldu. MUSE ilk başarılı gözlem döneminde uzak gökadaları, parlak yıldızları ve diğer test hedeflerini gözledi.