Gökadalardaki Karanlık Maddeyi Görüntülemek

Karanlık gökyüzüne dağılmış küçük parlak noktalar halinde bir yığın donuk gökada, Şili’de La Silla Gözlemevi'nde MPG/ESO 2.2-metre teleskopuyla Geniş Alan Görüntüleyicisi (Kamerası) tarafından görüntülendi. Bu tür görüntüler, gökadalarda karanlık maddenin nasıl dağılmış olduğunu anlamamız konusunda kullanılabilecek güçlü araçlardır.

Bu resim, 17 farklı renge sahip filtreler aracılığıyla gökyüzünün küçük parçalarına ait detaylı görüntülerinin kaydedilmesine adanan bir proje olan COMBO-17 taramasının (17 FiltredeOrta-Bant Gözlemleri ile Nesnelerin Sınıflandırılması) bir parçasıdır. Bu görüntünün kapsadığı alan, sadece dolunay boyutundadır, fakat bu küçük bölge içerisinde binlerce gökada belirlenebilmektedir.

Bu görüntü, bize daha yakın olanların yanı sıra çok sönük ve uzak nesnelerden kameranın ışık görüntüleyebilmesini sağlayan yaklaşık yedi saatlik poz süresiyle çekildi. Sol üst köşeye yakın, kenarda görülen sarmal örnekte olduğu gibi net ve düzenli yapıları olan gökadalar, sadece birkaç milyar ışık yılı uzaklıktadır. Daha sönük, bulanık nesneler, o kadar uzaktalar ki, ışıklarının bize ulaşması dokuz veya on milyar yılı bulmaktadır.

COMBO-17 taraması, gökadalarda karanlık madde dağılımını incelemek için güçlü bir araçtır. Karanlık madde, ışık yaymayan veya soğurmayan ve sadece diğer nesneler üzerindeki kütle-çekimi aracılığıyla tespit edilebilen esrarengiz bir maddedir. Daha yakın gökadalardan bazılarının, aynı görüş çizgisinde yer alan daha uzak gökadalardan gelen ışığı kıran mercek gibi hareket ettikleri görüntülenmiştir. Kütle çekimsel mercekleme olarak bilinen bir etki olan bu sapmanın ölçülmesi yoluyla gökbilimciler, mercek gibi hareket eden nesnelerde karanlık maddenin nasıl dağıldığını anlayabilmekteler.

Kırılma zayıf olduğu için insan gözüyle neredeyse algılanamaz. Ancak, 17 filtre ile gerçekleştirilen gökyüzü taraması son derece kesin uzaklık ölçümlerinin yapılabilmesini sağladığı için birbirine yakın görünen iki gökadanın, gerçekte Dünya’dan çok farklı uzaklıklarda olduklarının saptanması mümkündür. Galaktik mercekleme sistemlerinin saptanmasından sonra, kırılma, binlerce gökada üzerinden ortalama alınması yoluyla ölçülebilir. Belirlenen 4000’den fazla galaktik mercek ile COMBO-17 taraması, gökbilimcilerin karanlık maddeyi daha iyi anlamalarına yardımcı olmak için ideal bir yöntemdir.

Bu görüntü, projede kullanılan 17 filtreden üçüyle çekilmiştir: B (mavi), V (yeşil) ve R (kırmızı). Ayrıca, ek olarak bir yakın kırmızı-ötesi filtre yoluyla elde edilen veriler de kullanılmıştır.

Linkler

• Max Planck Enstitüsü'ndeki COMBO-17 

İletişim

Özge A. Uçarcı
Ankara Üniversitesi, ESON Türkiye Ekibi
Ankara, Türkiye
E-posta: ozgeucarci@gmail.com