Komunikat prasowy

Oszałamiające zdjęcia z teleskopu ESO pokazały centralne obszary Drogi Mlecznej i ujawniły dawny okres gwiazdotwórczy

16 grudnia 2019

Bardzo Duży Teleskop (VLT), który należy do ESO, obserwował centralne rejony Drogi Mlecznej w spektakularnej rozdzielczości i odkrył nowe szczegóły na temat historii narodzin gwiazd w naszej galaktyce. Dzięki nowym obserwacjom, astronomowie znaleźli dowód na dramatyczne wydarzenie w życiu Drogi Mlecznej: okres formowania się gwiazd tak intensywny, że jego efektem było ponad 100 tysięcy wybuchów supernowych.

„Nasz bezprecedensowy przegląd dużej części centrum Galaktyki dał szczegółowy wgląd w proces formowania się gwiazd w tym rejonie Drogi Mlecznej” mówi Rainer Schödel z Institute of Astrophysics of Andalusia w Granadzie (Hiszpania), który kierował obserwacjami. „W przeciwieństwie do tego, co było dotychczas akceptowane, stwierdziliśmy, że formowanie gwiazd nie było ciągłe” dodaje Francisco Nogueras-Lara, pracujący wtedy w samej instytucji, kierujący dwoma nowymi badaniami centralnego obszaru Drogi Mlecznej.

W badaniach opublikowanych dzisiaj Nature Astronomy, zespół odkrył, że około 80% gwiazd w centralnym rejonie Drogi Mlecznej uformowało się w najwcześniejszych latach naszej galaktyki, pomiędzy 8, a 13,5 miliardami lat temu. Po tym początkowym okresie formowania się gwiazd nastąpiło około 6 miliardów lat, w trakcie których rodziło się bardzo niewiele nowych gwiazd. Zakończyło się to intensywnym wybuchem powstawania gwiazd około miliard lat temu, gdy w trakcie okresu krótszego niż 100 milionów lat, w centralnym rejonie powstały gwiazdy o łącznej masie kilkudziesięciu milionów mas Słońca.

„Warunki w badanym rejonie, podczas tej gwałtownej aktywności musiałby przypominać te panujące w tzw. galaktykach gwiazdotwórczych, które formują gwiazdy w tempie ponad 100 mas Słońca na rok” mówi Nogueras-Lara, obecnie pracujący w Max Planck Institute for Astronomy Heidelbergu w Niemczech. Aktualnie cała Droga Mleczna formuje nowe gwiazdy w tempie około jednej lub dwóch mas Słońca na rok.

“Ten wybuch aktywności musiał doprowadzić do eksplozji ponad 100 tysięcy supernowych. Było to prawdopodobnie jedno z najbardziej energetycznych wydarzeń w całej historii Drogi Mlecznej” dodaje naukowiec. W trakcie gwałtownego okresu narodzin gwiazd powstało wiele gwiazd masywnych, a ponieważ mają okres krótsze czasy życia niż gwiazd o małych masach, osiągając swój koniec znacznie prędzej, umierając w gwałtownych wybuchach supernowych.

Badania były możliwe dzięki obserwacjom centralnego rejonu Galaktyki wykonanych należącym do ESO instrumentem HAWK-I na teleskopie VLT na chilijskiej pustyni Atakama. Jest to kamera czuła na podczerwień, potrafiąca spojrzeć przez pył, aby dać nam niesamowicie szczegółowe obrazy centralnych części Drogi Mlecznej, które opublikował w październiku w Astronomy & Astrophysics zespół astronomów z Hiszpanii, Stanów Zjednoczonych, Japonii i Niemiec, którym kierował Nogueras-Lara. Oszałamiające zdjęcie pokazuje najgęstszy rejon galaktyki złożony z gwiazd, gazu i pyłu, w którym rezyduje także supermasywna czarna dziura. Uzyskana rozdzielczośc zdjęcia to 0,2 sekundy łuku. Oznacza to, że poziom detali dostrzeż onych przez HAWK-I jest prawie równy zobaczeniu piłki futbolowej w Zurychu, stojąc koło Monachium, gdzie znajduje się siedziba ESO.

Niniejsze zdjęcie jest pierwszą publikacją z przeglądu o nazwie GALACTICNUCLEUS. Program ten wykorzystuje duże pole widzenia i wysoką kątową zdolność rozdzielczą HAWK-I na teleskopie VLT, aby uzyskiwać cudownie ostre obrazy centralnego rejonu naszej galaktyki. Przegląd zbadał ponad 3 miliony gwiazd, pokrywając obszar odpowiadający w odległości centrum Galaktyki ponad 60 000 lat świetlnych kwadratowych (jeden rok świetlny to około 9,5 biliona kilometrów).

Więcej informacji

Wyniki badań zaprezentowano w artykule pt. “GALACTICNUCLEUS: A high angular resolution JHK_s imaging survey of the Galactic Centre: II. First data release of the catalogue and the most detailed CMDs of the GC”, opublikowanym w “Astronomy & Astrophysics” oraz “Early formation and recent starburst activity in the nuclear disc of the Milky Way”, który ukaże się w Nature Astronomy (doi: 10.1038/s41550-019-0967-9).

Skład zespołu naukowego związanego z publikacją w Astronomy & Astrophysics: F. Nogueras-Lara (Instituto de Astrofísica de Andalucía, Granada, Hiszpania [IAA-CSIC]), R. Schödel (IAA-CSIC), A. T. Gallego-Calvente (IAA-CSIC), H. Dong (IAA-CSIC), E. Gallego-Cano (IAA and Centro Astronómico Hispano-Alemán, Almería, Hiszpania), B. Shahzamanian (IAA-CSIC), J. H. V. Girard (Space Telescope Science Institute, Baltimore, USA), S. Nishiyama (Miyagi University of Education, Sendai, Japonia), F. Najarro (Departamento de Astrofísica, Centro de Astrobiología CAB (CSIC-INTA), Torrejón de Ardoz, Hiszpania), N. Neumayer (Max Planck Institute for Astronomy, Heidelberg, Niemcy).

Skład zespołu naukowego związanego z publikacją w Nature Astronomy: F. Nogueras-Lara (Instituto de Astrofísica de Andalucía, Granada, Spain [IAA-CSIC]), R. Schödel (IAA-CSIC), A. T. Gallego-Calvente (IAA-CSIC), E. Gallego-Cano (IAA-CSIC), B. Shahzamanian (IAA-CSIC), H. Dong (IAA-CSIC), N. Neumayer (Max Planck Institute for Astronomy, Heidelberg, Niemcy), M. Hilker (European Southern Observatory, Garching bei München, Niemcy), F. Najarro (Departamento de Astrofísica, Centro de Astrobiología, Torrejón de Ardoz, Hiszpania), S. Nishiyama (Miyagi University of Education, Sendai, Japonia), A. Feldmeier-Krause (The Department of Astronomy and Astrophysics. The University of Chicago, Chicago, USA), J. H. V. Girard (Space Telescope Science Institute, Baltimore, USA) oraz S. Cassisi (INAF-Astronomical Observatory of Abruzzo, Teramo, Włochy).

ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Ma 16 krajów członkowskich: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Irlandia, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy, dodatkowo Chile jest krajem gospodarzem, a Australia strategicznym partnerem. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope - Bardzo Duży Teleskop), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest głównym partnerem ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. Z kolei na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, ESO buduje 39-metrowy teleskop ELT (Extremely Large Telescope - Ekstremalnie Wielki Teleskop), który stanie się „największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Publikacja naukowa (Nature Astronomy)
• Publikacja nukowa (Astronomy & Astrophysics)
• Zdjęcia VLT

Kontakt

Francisco Nogueras-Lara
Max Planck Institute for Astronomy
Heidelberg, Germany
Tel.: +49 6221 528-393
E-mail: nogueras@mpia.de

Rainer Schödel
Instituto de Astrofísica de Andalucía (IAA-CSIC)
Granada, Spain
Tel.: +34 958 230 529
E-mail: rainer@iaa.es

Bárbara Ferreira
ESO Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6670
Tel. kom.: +49 151 241 664 00
E-mail: pio@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych