Komunikat prasowy

ALMA obserwuje dramatyczne gwiezdne fajerwerki

7 kwietnia 2017

Gwiezdne wybuchy są najczęściej związane z supernowymi – spektakularnymi śmierciami gwiazd. Ale nowe obserwacje ALMA dostarczyły wglądu w eksplozje na drugim końcu gwiezdnego cyklu życia, przy narodzinach gwiazd. Astronomowie uzyskali te dramatyczne obrazy gdy badali podobne do fajerwerków pozostałości z narodzin grupy masywnych gwiazd. Pokazuje to, że powstawanie gwiazd także może być gwałtownym i wybuchowym procesem.

1350 lat świetlnych od nas, w kierunku gwiazdozbioru Oriona,, znajduje się gęsta i aktywna fabryka gwiazdotwórcza o nazwie Obłok Molekularny Oriona 1 (Oriona Molecular Cloud 1, w skrócie OMC-1), część tego samego kompleksu, co słynna Mgławica Oriona. Gwiazdy rodzą się, gdy obłok gazu, setki razy masywniejszy niż nasze Słońce, zaczyna kolapsować pod wpływem własnej grawitacji. W gęstszych rejonach zapalają się protogwiazdy i zaczynają w w sposób losowy dryfować. Z czasem niektóre z gwiazd zaczynają przemieszczać się w kierunku wspólnego centrum grawitacyjnego, który zwykle jest zdominowany przez szczególnie wielką protogwiazdę – a jeśli gwiazdy będą miały bliskie spotkanie zanim uciekną ze swojego gwiezdnego matecznika, mogą zachodzić gwałtowne oddziaływania.

Około 100 000 lat temu kilka protogwiazd rozpoczęło formowanie się wewnątrz OMC-1. Grawitacja zaczęła przyciągać je razem z coraz większą prędkością, aż 500 lat temu dwie z nich ostatecznie zderzyły się. Astronomowie nie są pewni czy minęły muskając się, czy było to czołowe zderzenie, ale niezależnie od tego, spowodowało to potężną erupcję, która odrzuciła inne pobliskie protogwiazdy i setki gigantycznych serpentyn gazu i pyłu w przestrzeń międzygwiazdową z prędkością ponad 150 kilometrów na sekundę. Ta kataklizmiczna interakcja uwolniła tyle energii, ile Słońce emituje w ciągu 10 milionów lat.

500 lat po tych wydarzeniach zespół astronomów, który kierował John Bally (University of Colorado, USA) użył Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) do zajrzenia głęboko w serce tego obłoku. Naukowcy odkryli tam wyrzucone resztki z wybuchowych narodzin tego zgrupowania masywnych gwiazd, wyglądające jak kosmiczna wersja fajerwerków z gigantycznymi serpentynami pędzącymi we wszystkich kierunkach.

Uważa się, że tego typu eksplozje są względnie krótkotrwałe, a pozostałości takie jak opisywana, istnieją zaledwie przez stulecia. Ale mimo iż, że są przelotne, takie gwiezdne wybuchu mogą być względnie powszechne. Niszcząc swój macierzysty obłok, zdarzenia te mogą także pomagać w regulacji tempa powstawania gwiazd w olbrzymich obłokach molekularnych.

Wskazówki na temat wybuchowej natury resztek w OMC-1 zostały po raz pierwszy ukazane przez Submillimeter Array na Hawajach w 2009 roku. Bally i jego zespół obserwowali ten obiekt także w bliskiej podczerwieni przy pomocy teleskopu Gemini South w Chile, ujawniając znaczącą strukturę serpentyn, która rozciąga się na prawie rok świetlny.

Jednak nowe obrazy z ALMA prezentują w wysokiej rozdzielczości wybuchowa naturę, ujawniając ważne szczegóły na temat rozmieszczeni i szybkich ruchów gazowego tlenku węgla (CO) wewnątrz serpentyn. Pomoże to astronomom zrozumieć siłę odpowiedzialną za wybuch i to, jaki wpływ tego rodzaju zdarzenia mogą wywierać na procesy gwiazdotwórcze w całej galaktyce.

Więcej informacji

ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Wspiera je 16 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope - Bardzo Duży Teleskop), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest głównym partnerem ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. Z kolei na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, ESO buduje 39-metrowy teleskop E-ELT (European Extremely Large Telescope - Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Publikacja naukowa (Bally et al., in the Astrophysical Journal).
• Zdjęcia ALMA

Kontakt

John Bally
University of Colorado, USA
E-mail: john.bally@Colorado.EDU

Richard Hook
ESO Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych