Komunikat prasowy

Cztery lasery nad Paranal

Pierwsze światło czterech laserowych gwiazd porównania dla teleskopu VLT

27 kwietnia 2016

26 kwietnia 2016 r. w Obserwatorium Paranal w Chile odbyła się uroczystość z okazji pierwszego światła czterech potężnych laserów, które stanowią kluczową część systemów optyki adaptatywnej teleskopu VLT. Uczestnicy byli świadkami spektakularnego pokazu technologii laserowej na majestatycznym niebie nad Paranal. Są to najpotężniejsze laserowe gwiazdy porównania używane w astronomii. Okazją do świętowania było wykorzystanie po raz pierwszy w obserwatorium ESO wielokrotnych laserowych gwiazd porównania.

W uroczystości wzięli udział pracownicy ESO oraz przedstawiciele firm, które wyprodukowały poszczególne komponenty nowego systemu.

Four Laser Guide Star Facility (4LGSF) świeci w niebo czterema 22-watowymi promieniami laserów aby wytworzyć sztuczne gwiazdy porównania, wzbudzając do świecenia atomy sodu wysoko w atmosferze, tak aby wyglądało to jak prawdziwa gwiazda [1]. Sztuczne gwiazdy pozwalają systemom optyki adaptatywnej na kompensowanie zaburzających efektów powodowanych przez ziemską atmosferę, tak aby teleskop mógł uzyskać ostre obrazy. Wykorzystanie więcej niż jednego lasera pozwala na wykonanie mapy turbulencji w atmosferze jeszcze bardziej szczegółowo, co w istotny sposób poprawia jakość na dużym polu widzenia.

Four Laser Guide Star Facility jest przykładem tego, w jaki sposób ESO umożliwia europejskiemu przemysłowi na prowadzenie skomplikowanych badań i projektów rozwojowych. Laser światłowodowy używany przez 4LGSF to jeden z najbardziej udanych transferów technologii z ESO do przemysłu.

TOPTICA, główny wykonawca z Niemiec, był odpowiedzialny za system laserowy i dostarczył oscylator, podwajacz częstotliwości oraz oprogramowanie sterujące dla systemu. Wilhelm Kaenders, Prezes TOPTICA, powiedział: „TOPTICA niezmiernie cieszy się ze współpracy z ESO. To nie tylko dreszcz emocji z zaangażowania ponownie w astronomię, dawną pasję, i praca z bardzo zdolnymi technologami z ESO, ale także inspiracja do rozwoju naszych własnych, komercyjnych produktów.” [2]

Firma MPBC z Kanady dostarczyła pompy lasera światłowodowego oraz wzmacniacze Ramana, które są oparte na licencji patentu ESO. Jane Bachynski, Prezes MPB Communications Inc., powiedziała: „MPBC jest dumna ze współpracy z ESO w rozwoju światłowodowych wzmacniaczy Ramana do znacznie większych mocy, co pozwoliło MPBC na przeniesienie tej technologii do gwiazd. Uroczystość oznacza zwieńczenie wielu lat ciężkiej pracy wszystkich w nią zaangażowanych.” [3]

TNO z Holandii wyprodukowała rury tuby optycznej, które przedłużają promienie lasera i kierują je bezpośrednio w niebo. Paul de Krom, CEO w TNO, powiedział: „TNO ceni klimat współpracy w trakcie opracowywania rur dla tub optycznych i czeka na kolejne szanse pracy w przyszłości razem z ESO i innymi partnerami w projekcie 4LGSF.” [4]

4LGSF jest częścią Adaptive Optics Facility na Teleskopie Głównym nr 4 w zespole teleskopów VLT, opracowanym specjalnie dla dostarczania systemom optyki adaptatywnej GALACSI/MUSE i GRAAL/HAWK-I czterech laserów sodowych gwiazd porównania. Dzięki temu urządzeniu Obserwatorium Paranal nadal posiada najbardziej zaawansowane i najliczniejsze systemy optyki adaptatywnej spośród działających obecnie.

Lasery 4LGSF zostały opracowane przez ESO wspólnie z przemysłem i zostały już wykonane m.in. dla Keck Observatory (które wniosło wkład w koszty przemysłowego rozwoju lasera, wspólnie z Komisją Europejską) oraz Subaru Telescope. W przyszłości te przemysłowe lasery będą także pracować na teleskopach w Gemini Observatory i staną się preferowanym wyborem dla kilku innych obserwatoriów i projektów ekstremalnie wielkich teleskopów.

Nowe techniki opracowane dla Four Laser Guide Star Facility utorowały drogę systemowi optyki adaptatywnej dla Ekstremalnie Wielkiego Teleskopu Europejskiego (E-ELT), największego na świecie oka na niebo.

Uwagi

[1] 4LGSF jest drugą generacją systemu laserowej gwiazdy porównania, zbudowaną przez ESO dla Adaptive Optics Facility na teleskopie UT4 VLT. Dwa kluczowe, długie przewody dla 4LGSF, system lasera i zespół tuby optycznej dla laserowych systemów teleskopu, zostały zamówione od przemysłu. Technologia lasera światłowodowego Ramana, na której oparty jest system laserowy 4LGSF, została opracowana przez ESO, opatentowana i licencjonowana przemysłowi.

[2] Projekt pozwolił TOPTICA na poszerzenie gamy produktów na nowe długości fali i na nowy zakres mocy. Obecnie firma produkuje SodiumStar 20/2, uznawany za standard dla istniejących i planowanych teleskopów na całym świecie. Na przykład wszystkie projekty ekstremalnie wielkich teleskopów następnej generacji korzystają z SodiumStar jako swojej podstawy. Podczas siedmiu lat współpracy z ESO, firma rozrosła się z 80 osób do ponad 200.

[3] Współpraca MPBC z ESO wygenerowała także dodatkowe korzyści w postaci linii produktów do wzmacniania pojedynczych częstotliwości na praktycznie każdej długości fali, wspierają nowe aplikacje dla naukowej i komercyjnej społeczności badawczej.

[4] Opracowania od TNO obejmują także wkład od wielu dostawców z Holandii (Vernooy, Vacutech, Rovasta, Schott Benelux, Maxon Motor Benelux, IPS technology, Sensordata oraz WestEnd) i innych międzynarodowych firm (RMI, Qioptiq, Laser Components, Carl Zeiss, GLP, Faes, Farnell, Eriks and Pfeiffer). Wiedza i technologie rozwinięte podczas współpracy z ESO pozwoliły holenderskiemu TNO i europejskim partnerom na rozwój na polach astronomii, komunikacji, produkcji półprzewodników, urządzeń medycznych, badań kosmicznych i obserwacji Ziemi.

Więcej informacji

ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Wspiera je 16 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Polska, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada teleskop VLT (Very Large Telescope - Bardzo Duży Teleskop), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest głównym partnerem ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. Z kolei na Cerro Armazones, niedaleko Paranal, ESO buduje 39-metrowy teleskop E-ELT (European Extremely Large Telescope - Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• GALACSI/MUSE
• GRAAL/HAWK-I
• MPBC
• Toptica
• TNO
• Wcześniejsze komunikaty prasowe i ogłoszenia na temat laserowych gwiazd porównania
  • First of four lasers installed
  • First of four lasers operating
  • ESO and Instituto de Astrofísica de Canarias Sign Agreement on Adaptive Optics Collaboration
  • First Light for Laser Guide Star Technology Collaboration
  • New laser tested
  • Fibre laser replaces dye laser
  • VLT's New Laser Launchers Arrive at ESO
  • ESO’s New Compact Laser Guide Star Unit Tested
  • ESOcast 34: How To Stop a Star's Twinkle
  • Technology transfer deal sees ESO collaborate with industry
  • Contract to bring new lasers to the VLT
  • First light for the original single laser unit

Kontakt

Domenico Bonaccini Calia
ESO
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6567
Tel. kom.: +49 (0) 174 5246 013
E-mail: Domenico.Bonaccini@eso.org

Wolfgang Hackenberg
ESO
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6782
E-mail: whackenb@eso.org

Richard Hook
ESO Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych