Komunikat prasowy

Miotła kosmicznej wiedźmy?

Nowe zdjęcie Mgławicy Ołówek

12 września 2012

Na nowym zdjęciu z Obserwatorium ESO La Silla w Chile została przedstawiona Mgławica Ołówek. Ten nietypowy obłok świecącego gazu jest częścią olbrzymiego pierścienia złożonego z pozostałości po wybuchu supernowej, który nastąpił 11 tysięcy lat temu. Szczegółowa fotografia została wykonana za pomocą instrumentu Wide Field Imager na 2,2-metrowym teleskopie MPG/ESO.

Pomimo spokoju i pozornie niezmiennego piękna gwiaździstego nieba, Wszechświat jest daleki od bycia spokojnym miejscem. Gwiazdy rodzą się i umierają w nieskończonym cyklu, a czasami śmierć gwiazdy może utworzyć widoki o niezrównanym pięknie, gdy materia jest wyrzucana w przestrzeń kosmiczną, gdzie formuje dziwne struktury na niebie.

Nowe zdjęcie z instrumentu Wide Field Imager na 2,2-metrowym teleskopie MPG/ESO w Obserwatorium ESO La Silla w Chile ukazuje Mgławicę Ołówek [1] na bogatym gwiaździstym tle. Obłok o dziwnym kształcie znany także jako NGC 2736, jest niewielką częścią pozostałości po supernowej [2] w południowej konstelacji Żagla. Te świecące włókna zostały stworzone przez gwałtowną śmierć gwiazdy, która nastąpiła 11 000 lat temu. Najjaśniejsza część przypomina ołówek – stąd nazwa – ale cała struktura wygląda raczej jak tradycyjna miotła czarownicy.

Pozostałość po supernowej w Żaglu jest rozszerzającą się powłoką gazu pochodzącą od eksplozji supernowej. Początkowo fala uderzeniowa poruszała się z prędkością milionów kilometrów na godzinę, ale gdy przedzierała się w przestrzeni kosmicznej przez gaz pomiędzy gwiazdami, została znacząco spowolniona i utworzyła dziwne mgławicowe fałdy. Mgławica Ołówek jest najjaśniejszą częścią tej olbrzymiej bańki.

Nowe zdjęcie pokazuje duże, delikatne, włókniste struktury, mniejsze, jasne węzły gazu oraz obszary rzadkiego gazu. Świetlisty wygląd mgławicy pochodzi od gęstych obszarów gazu, które zostały dotknięte falą uderzeniowa supernowej. Gdy fala uderzeniowa przemieszcza się w przestrzeni kosmicznej, przechodzi przez materię międzygwiazdową. Najpierw gaz rozgrzewa się do milionów stopni, ale potem stopniowo ochładza się i wydziela słabą poświatę, która została zarejestrowana na prezentowanym zdjęciu.

Analizują różne kolory mgławicy astronomowie byli w stanie wykonać mapę temperatury gazu. Niektóre obszary ciągle są tak gorące, że emisja jest zdominowana przez zjonizowane atomy tlenu, które świecą na niebiesko na tym zdjęciu. Inne chłodniejsze obszary są widoczne na czerwono, z powodu emisji pochodzącej od wodoru.

Mgławica Ołówek mierzy około 0,75 roku świetlnego i porusza się w ośrodku międzygwiazdowym z prędkością 650 000 kilometrów na godzinę. Co ciekawe, nawet w odległości około 800 lat świetlnych od Ziemi, oznacza to zauważalną zmianę pozycji względem gwiazd tła w trakcie ludzkiego życia. Nawet po 11 000 lat eksplozja supernowej ciągle zmienia oblicz nocnego nieba.

Uwagi

[1] Mgławica Ołówek, znana także jako NGC 2736 i czasami nazywana Promieniem Herschela, została odkryta przez brytyjskiego astronoma Johna Herschela w 1835 roku podczas jego pobytu w Afryce Południowej. Opisał mgławicę jako „nadzwyczajnie długi, wąski promień bardzo słabego światła”.

[2] Supernowa to gwałtowny wybuch gwiazdy, będący wynikiem śmierci masywnej gwiazdy albo białego karła w układzie podwójnym gwiazd. Struktura, która jest wynikiem eksplozji nazywana jest pozostałością po supernowej. Składa się z wyrzuconego materiału, ekspandującego z naddźwiękowymi prędkościami w otaczającym ośrodku międzygwiazdowym. Supernowe są głównym źródłem cięższych pierwiastków chemicznych w ośrodku międzygwiazdowym, co w konsekwencji prowadzi do chemicznego wzbogacenia nowych generacji gwiazd i planet.

Więcej informacji

W roku 2012 mija 50. rocznica utworzenia Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO). ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 40-metrowej klasy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Zdjęcia 2,2-metrowego Teleskopu MPG/ESO
• Inne zdjęcia uzyskane za pomocą 2,2-metrowego Teleskopu MPG/ESO
• Zdjęcia La Silla

Kontakt

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT & Survey Telescopes Press Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych