Komunikat prasowy

VISTA spogląda daleko w kosmos

Nowa skarbnica danych podczerwonych udostępniona astronomom

21 marca 2012

Teleskop VISTA stworzył najobszerniejszy głęboki widok na niebo wykonany kiedykolwiek w świetle podczerwonym. Nowy obraz fragmentu nieba pochodzi z przeglądu UltraVISTA i ukazuje ponad 200 000 galaktyk. To zaledwie jedna z wielu części olbrzymiej kolekcji w pełni przeprocesowanych zdjęć ze wszystkich przeglądów VISTA, udostępnionych właśnie przez ESO astronomom na całym świecie. UltraVISTA to prawdziwy skarb, którego można użyć do zbadania odległych galaktyk we wczesnym Wszechświecie oraz w wielu innych projektach naukowych.

Teleskop VISTA był nieustannie nakierowywany na ten sam fragment nieba, aby powoli zbierać bardzo słabe światło od najodleglejszych galaktyk. Wykonał ponad sześć tysięcy pojedynczych ekspozycji o łącznym czasie obserwacji 55 godzin. Do wykonania zdjęcia użyto pięć filtrów w różnych barwach. Fotografia z przeglądu UltraVISTA jest najgłębszym [1] podczerwonym obszarem nieba o takiej wielkości.

Teleskop VISTA w Obserwatorium ESO Paranal w Chile jest największym na świecie teleskopem do przeglądów nieba i najmocniejszym istniejącym teleskopem do przeglądów w podczerwieni. Od początku swojej pracy w 2009 roku (eso0949) większość jego czasu obserwacyjnego przeznaczono na publiczne przeglądy nieba, niektóre pokrywające wielkie obszary na niebie południowym, a inne skupione na drobnych fragmentach. Przegląd UltraVISTA objął pole COSMOS ([2], eso1124, heic0701), najbardziej pusty fragment nieba, który, do tej pory intensywnie badany za pomocą innych teleskopów, m.in. przez Kosmiczny Teleskop Hubble'a należący do NASA/ESA [3]. UltraVISTA jest do tej pory najgłębszym z sześciu przeglądów VISTA i ukazuje najsłabsze obiekty.

Dane z przeglądów VISTA – łącznie ponad 6 terabajtów zdjęć – są obecnie przetwarzane w centrach danych w Wielkiej Brytanii, a przypadku UltraVISTA we Francji, i spływają do archiwum naukowego ESO, gdzie są udostępniane astronomom z całego świata.

Na pierwszy rzut oka zdjęcie UltraVISTA wygląda niepozornie, kilka jasnych gwiazd i odrobina słabszych. Ale w rzeczywistości prawie wszystkie słabsze obiekty na zdjęciu nie są gwiazdami Drogi Mlecznej, ale bardzo odległymi galaktykami zawierającymi miliardy gwiazd. Po powiększeniu zdjęcia, tak aby wypełniło ekran i powiększając szczegóły, ukazuje się nam coraz więcej galaktyk – na całym zdjęciu zarejestrowano ponad 200 000 galaktyk.

Rozszerzanie się Wszechświata przesuwa światło odległych obiektów w stronę fal dłuższych. W przypadku światła gwiazdowego pochodzącego od najodleglejszych galaktyk, które jesteśmy w stanie obserwować, oznacza to przesunięcie do podczerwonej części widma w momencie dotarcia światła do Ziemi. Jako bardzo czuły teleskop podczerwony z szerokim polem widzenia VISTA ma unikalne zdolności dostrzegania dalekich galaktyk z wczesnego Wszechświata. Badając galaktyki ze światłem przesuniętym ku czerwieni na coraz dalszych odległościach, astronomowie mogą śledzić w jaki sposób się tworzyły i ewoluowały w trakcie historii kosmosu.

Dokładniejsze zbadanie zdjęcia ukazuje dziesiątki tysięcy wcześniej nieznanych czerwonawych obiektów, porozrzucanych pomiędzy liczniejszymi galaktykami w kolorze kremowym. Są to w większości bardzo odległe galaktyki widziane w stanie gdy Wszechświat miał zaledwie niewielki ułamek swojego obecnego wieku. Początkowe analizy obrazów UltraVISTA, w połączeniu ze zdjęciami z innych teleskopów, ujawniły istnienie wielu galaktyk zaobserwowanych w stanie, w jakim były, gdy Wszech świat miał mniej niż miliard lat, a widać też kilka z jeszcze starszych czasów.

Mimo, że obecne zdjęcie UltraVISTA już jest najgłębszym istniejącym obrazem podczerwonym tego rozmiaru, obserwacje trwają nadal. Końcowy rezultat będzie za kilka lat jeszcze lepszy.

Przeglądy są kluczowymi źródłami danych dla astronomów i ESO planuje [4], aby to bogate dziedzictwo z teleskopu VISTA i towarzyszącego mu instrumentowi optycznemu (VLT Survey Telescope – VST, eso1119), było dostępne astronomom przez nadchodzące dekady.

Uwagi

[1] Astronomowie używają słowa “głęboki” do zdjęć uzyskanych w trakcie bardzo długich ekspozycji, które mogą wykryć najsłabsze możliwe obiekty. W praktyce wykonywane są znacznie krótsze ekspozycje, a następnie cyfrowo łączone ze sobą.

[2] UltraVISTA zbadał pole COSMOS w gwiazdozbiorze Sekansa. Ten obszar nieba był już obserwowany przez liczne teleskopy, co oznacza, że obecna seria badań i dociekań może korzystać także z wcześniejszego bogactwa danych. UltraVISTA pokrywa 1,5 stopnia kwadratowego, obszar około ośmiu tarcz Księżyca pełni, nieznacznie mniejszy niepełne pole COSMOS.

[3] Nowe obserwacje UltraVISTA dostarczają bardzo głębokich obserwacji podczerwonych pola COSMOS, które uzupełniają obserwacje z różnych innych długości fali świetlnej wykonane przez inne teleskopy, zarówno naziemne, jak i kosmiczne.

[4] Dane z teleskopów ESO zwykle spływają bezpośrednio do olbrzymiego archiwum cyfrowego. Ale nowa inicjatywa o nazwie Phase 3 zbiera przetworzone dane ESO od grup astronomów z całej Europy i udostępnia je w formie gotowej do użycia. Przetwarzanie olbrzymich zdjęć astronomicznych, takich  jak uzyskiwane przez teleskopy przeglądowe, jest sporym wyzwaniem i wymaga dużych mocy obliczeniowych i specjalistycznego doświadczenia. Tak więc dostarczenie w pełni przetworzonych i odpowiednio opisanych danych w zunifikowanej formie, a nie surowych danych z teleskopów, znacznie pomaga społeczności w pełnym wykorzystaniu danych.

Więcej informacji

W roku 2012 mija 50. rocznica utworzenia Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO). ESO jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Jest wspierane przez 15 krajów: Austria, Belgia, Brazylia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz dwa teleskopy do przeglądów. VISTA pracuje w podczerwieni i jest największym na świecie instrumentem do przeglądów nieba, natomiast VLT Survey Telescope to największy teleskop dedykowany przeglądom nieba wyłącznie w zakresie widzialnym. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 40-metrowej klasy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Zdjęcia VISTA
• Witryna projektu UltraVISTA
• Ogłoszenie na temat publicznych danych z VISTA
• Więcej informacji o przeglądzie COSMOS

Kontakt

James S. Dunlop
Institute for Astronomy, University of Edinburgh, Royal Observatory
Edinburgh, UK
Tel.: +44 131 668 8477
E-mail: jsd@roe.ac.uk

Marijn Franx
Leiden Observatory
Leiden, Netherlands
Tel.: +31 71 527 5870
E-mail: franx@strw.leidenuniv.nl

Johan Fynbo
Dark Cosmology Centre, University of Copenhagen
Copenhagen, Denmark
Tel.: +45 3532 5983
E-mail: jfynbo@dark-cosmology.dk

Olivier Le Fèvre
Laboratoire d'Astrophysique de Marseille
Marseille, France
Tel.: +33 4 91 05 59 85
E-mail: Olivier.LeFevre@oamp.fr

Henry Joy McCracken
Institut d'astrophysique de Paris
Paris, France
E-mail: hjmcc@iap.fr

Magda Arnaboldi
ESO
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6599
E-mail: marnabol@eso.org

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych