Komunikat prasowy

VISTA wpatruje się w błękitną lagunę

5 stycznia 2011

Zaprezentowane nowe podczerwone zdjęcie Mgławicy Laguna zostało uzyskane jako część pięcioletnich badań Drogi Mlecznej za pomocą teleskopu VISTA w Obserwatorium ESO Paranal w Chile. Jest to fragment dużo większego zdjęcia obszaru otaczającego mgławicę, który z kolei jest tylko częścią wielkiego przeglądu nieba.

Astronomowie używają obecnie teleskopu VISTA (Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy) do przeszukiwania centralnych rejonów Drogi Mlecznej pod kątem obiektów zmiennych i wykonywania bardziej szczegółowych niż do tej pory map ich struktury. Ten olbrzymi przegląd nazwany został VISTA Variables in the Via Lactea (VVV) [1]. Pokazane tutaj zdjęcie w podczerwieni zostało uzyskane jako część przeglądu VVV. Pokazuje gwiezdny żłobek zwany Mgławicą Laguna (znany też jako Messier 8, zobacz eso0936), która znajduje się w odległości około 4000-5000 lat świetlnych w gwiazdozbiorze Strzelca.

Obserwacje w podczerwieni pozwalają astronomom zaglądać poza zasłonę z pyłu, która uniemożliwia obserwowanie obiektów niebieskich w świetle widzialnym. Dzieje się tak dlatego, że światło widzialne, które ma długość fali zbliżoną do rozmiary ziaren pyłu, jest silnie rozpraszane, podczas gdy dłuższe fale podczerwone mogą przechodzić przez pył rozproszone jedynie w niewielkim stopniu. VISTA ze swoim 4,1-metrowym zwierciadłem – największy na świecie teleskop do przeglądów nieba – jest przeznaczony do wykonywania przeglądów dużych obszarów na niebie w zakresie bliskiej podczerwienie, dokładnie i szybko. Jest zatem idealnym narzędziem do badania narodzin gwiazd.

Gwiazdy zazwyczaj powstają w dużych obłokach molekularnych gazu i pyłu, które zapadają się pod swoim własnym ciężarem. Mgławica Laguna jest domem wielu bardziej zwartych obszarów kolapsującego gazu i pyłu, zwanych globulami Boka (czasem także mgławicami Boka) [2]. Te ciemne obłoki są tak gęste, że blokują nawet światło podczerwone pochodzące od gwiazd tła. Najsłynniejszą ciemną strukturą w mgławicy, od której uzyskała nazwę, jest pasmo pyłu w kształcie laguny, które toruje sobie drogę przez świecący obłok gazu.

Młode, gorące gwiazdy, które emitują intensywne promieniowanie ultrafioletowe, są odpowiedzialne za jasne świecenie mgławicy. Mgławica Laguna jest także domem dla znacznie młodszych gwiezdnych noworodków. Nowonarodzone gwiazdy, które zostały wykryte w mgławicy, są tak młode, że ciągle otaczają je "poporodowe" dyski akrecyjne. Takie nowonarodzone gwiazdy co pewien czas wyrzucają dżety materii ze swoich biegunów. Gdy wyrzucona materia przedziera się przez otaczający gaz, formują się krótko żyjące jasne strumienie zwane obiektami Herbiga-Haro [3], czyniąc noworodki łatwymi do dostrzeżenia. W ciągu ostatnich pięciu lat w Mgławicy Laguna zostało wykrytych kilka obiektów Herbiga-Haro, co oznacza, że ciągle trwa tutaj wyż demograficzny.

Uwagi

[1] Niniejszy przegląd, jeden z sześciu prowadzonych obecnie za pomocą VISTA, zobrazuje centralne części Drogi Mlecznej wiele razy w ciągu pięciu lat i pozwoli wykryć wielką liczbę nowych zmiennych obiektów.

[2] Bart Bok był duńsko-amerykańskim astronomem, który spędził większość swojej długiej kariery w Stanach Zjednoczonych i Australii. Po raz pierwszy zauważył ciemne plamki, noszące obecnie jego imię, w obszarach formowania się gwiazd i spekulował, że mogą być związane z najwcześniejszymi stadiami formowania się gwiazd. Ukryte gwiezdne niemowlaki mogły zostać dostrzeżone bezpośrednio dopiero kilkadziesiąt lat później, gdy możliwe stało się wykonywanie zdjęć w podczerwieni.

[3] Mimo, że nie byli pierwszymi, którzy dostrzegli te obiekty, astronomowie George Herbig i Guillermo Haro jako pierwsi szczegółowo zbadali ich widma i odkryli, że nie są to tylko strzępki gazu i pyłu odbijające światło, albo świecące pod wpływem promieniowania ultrafioletowego od młodych gwiazd, ale że to nowa klasa obiektów związanych z narodzinami gwiazd.

Więcej informacji

W skład zespołu naukowego przeglądu VVV wchodzą: Dante Minniti (Universidad Catolica, Chile), Phil Lucas (University of Hertfordshire, UK), Ignacio Toledo  (Universidad Catolica) oraz Maren Hempel  (Universidad Catolica).

ESO, Europejskie Obserwatorium Południowe, jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Należy do niego 14 krajów: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz teleskop VISTA, największy na świecie instrument do przeglądów nieba. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 42-metrowy Ogromnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• Zdjęcia VISTA
• Główna witryna przeglądu VVV

Kontakt

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych