Komunikat prasowy
Odkryto planetę z innej galaktyki
Galaktyczny kanibalizm sprowadził egzoplanetę pochodzenia pozagalaktycznego w zasięg obserwacyjny dostępny dla astronomów
18 listopada 2010
Europejski zespół astronomów odkrył egzoplanetę okrążającą gwiazdę, która dotarła do Drogi Mlecznej z innej galaktyki. Do obserwacji użyto 2,2-metrowego teleskopu MPG/ESO w Obserwatorium ESO La Silla w Chile. Planeta typu jowiszowego jest szczególnie niezwykła, gdyż krąży wokół gwiazdy zbliżającej się do kresu swojego życia, która może pochłonąć planetę, dając wgląd w los naszego własnego układu planetarnego w odległej przyszłości.
W ciągu ostatnich 15 lat astronomowie odkryli prawie 500 planet krążących wokół gwiazd w naszym kosmicznym sąsiedztwie, ale nie potwierdzono odkrycia żadnej poza Drogą Mleczną [1]. Teraz jednak planeta o minimalnej masie 1,25 razy większej niż masa Jowisza [2] została zaobserwowana w pobliżu gwiazd o pochodzeniu pozagalaktycznym, która obecnie znajduje się wewnątrz naszej galaktyki. Należy do tzw. strumienia Helmi – grupy gwiazd, które kiedyś należały do karłowatej galaktyki pochłoniętej przez Drogę Mleczną. Ten akt galaktycznego kanibalizmu nastąpił około sześć do dziewięciu miliardów lat temu. Wyniki badań opublikowano dzisiaj w Science Express.
„Odkrycie jest bardzo sensacyjne”, mówi Rainer Klement z Max-Planck-Institut für Astronomie (MPIA), odpowiedzialny za wybór gwiazd do przeprowadzonych badań. „Po raz pierwszy astronomowie wykryli system planetarny w strumieniu gwiazdowym pochodzenia pozagalaktycznego. Z powodu wielkich odległości brak potwierdzonych obserwacji planet w innych galaktykach. Ale kosmiczne połączenie galaktyk przesunęło pozagalaktyczną planetę w nasz zasięg obserwacyjny.”
Gwiazda znana jest jako HIP 13044 i znajduje się około 2000 lat świetlnych od Ziemi w południowym gwiazdozbiorze Pieca. Astronomowie wykryli planetę, zwaną HIP 13044 b, poszukując niewielkich oznak „chybotania się” gwiazdy spowodowanego grawitacyjnym holowaniem przez okrążającego ją towarzysza. W tamach tych precyzyjnych obserwacji zespół naukowców użył spektrografu wysokiej rozdzielczości FEROS [3], zamontowanego na 2,2-merowym teleskopie MPG/ESO [4] w Obserwatorium ESO La Silla w Chile.
Dodatkowym powodem do sławy jest fakt, że HIP 13044 b to jedna z niewielu znanych planet pozasłonecznych, które przetrwały okres, w którym ich gwiazdy centralne drastycznie się rozrosły po wyczerpaniu paliwa wodorowego w swoich jądrach – etap w ewolucji gwiazd zwany czerwonym olbrzymem. Teraz gwiazda ponownie się skurczyła i pali hel w jądrze. Do tej pory tak zwana gałąź horyzontalna pozostawała niezbadanym polem dla łowców planet.
„Odkrycie jest częścią badań, w których systematycznie poszukujemy egzoplanetę krążących wokół gwiazd bliskich końca swojego życia”, mówi Johny Setiawan z MPIA, który przewodził grupie badaczy. „Najnowsze odkrycie jest szczególnie intrygujące gdy weźmiemy pod uwagę odległą przyszłość naszego własnego układu planetarnego, gdyż spodziewamy się, że Słońce też stanie się czerwonym olbrzymem za około pięć miliardów lat.”
HIP 13044 b znajduje się blisko swojej gwiazdy macierzystej. W najbliższym punkcie swojej eliptycznej orbity jej odległość od powierzchni wynosi mniej niż jedna średnica gwiazdy (0,055 odległości Ziemia-Słońce). Dokonuje pełnego obiegu wokół orbity w zaledwie 16,2 dnia. Setiawan i jego współpracownicy teoretyzują, że orbita planety mogła początkowo być znacznie większa, ale przesunęła się bliżej gwiazdy podczas faz czerwonego olbrzyma.
Inne, bliższe planety mogły nie mieć tyle szczęścia. „Gwiazda obraca się względnie szybko jak na gałąź horyzontalną” mówi Setiawan. „Według jednego z wyjaśnień HIP 13044 pochłonęła swoje wewnętrzne planety podczas fazy czerwonego olbrzyma, co spowodowało przyspieszenie jej obrotu.”
Mimo że HIP 13044 b uniknęła do tej pory losu planet wewnętrznych, gwiazda ponownie rozpocznie rozszerzanie się w kolejnych fazach swojej ewolucji. HIP 13044 b może zostać więc pochłonięta przez gwiazdę, co oznacza że ostatecznie zostanie zniszczona. Taki los może również spotkać zewnętrzne planety Układu Słonecznego – takie jak Jowisz – gdy Słońce dotrze do kresu swojego życia.
Gwiazda rodzi interesujące pytania o to w jaki sposób formują się olbrzymie planety, gdyż wydaje się zawierać bardzo niewiele pierwiastków cięższych od wodoru i helu, mniej niż jakakolwiek inna znana gwiazda z planetami. „Trudną zagadką dla powszechnie akceptowanego modelu formowania planet jest wyjaśnienie w jaki sposób gwiazda zawierająca tak mało ciężkich pierwiastków mogła uformować planety. Planety wokół gwiazd takich jak ta musiały prawdopodobnie formować się w inny sposób”, dodaje Setiawan.
Uwagi
[1] Istnieją niepewne doniesienia o wykryciu pozagalaktycznych egzoplanetę poprzez zjawiska mikrosoczewkowania grawitacyjnego, w których planeta przechodzi przed nawet odleglejszymi gwiazdami, powodując niewielki, ale wykrywalny „błysk”. Jednak metoda ta opiera się na pojedynczych zjawiskach – sytuacji, w której odpowiednio ustawią się odległe źródło światła, układ planetarny i obserwatorzy na Ziemi – i żadna z takich pozagalaktycznych detekcji planet nie została potwierdzona.
[2] Korzystają z metody pomiaru prędkości radialnych astronomowie mogą oszacować jedynie minimalną masę planety, gdyż takie oszacowanie zależy również od nachylenia płaszczyzny orbity do linii widzenia, która jest nieznana. Ze statystycznego punktu widzenia minimalna masa często jest jednak bliska rzeczywistej masie planety.
[3] FEROS to skrót od Fibre-fed Extended Range Optical Spectrograph.
[4] Teleskop 2,2-metrowy działa w La Silla od początku 1984 roku w ramach nieograniczonego użyczenia na rzecz ESO przez Max-Planck Institute (Max Planck Gesellschaft lub MPG W Niemczech). Czas na teleskopie jest dzielony pomiędzy projekty obserwacyjne MPG i ESO, natomiast operowanie i utrzymanie teleskopu są w gestii ESO.
Więcej informacji
Niniejsze badania zostały zaprezentowane w artykule "A Giant Planet Around a Metal-poor Star of Extragalactic Origin", autorzy: J. Setiawan I inni, który ukaże się w Science Express w dniu 18 listopada 2010 r.
Skład zespołu badawczego: J. Setiawan, R. J. Klement, T. Henning, H.-W. Rix, and B. Rochau (Max-Planck-Institut für Astronomie, Heidelberg, Niemcy), J. Rodmann (Europejska Agencja Kosmiczna, Noordwijk, Holandia) oraz T. Schulze-Hartung (Max-Planck-Institut für Astronomie, Heidelberg, Niemcy).
ESO, Europejskie Obserwatorium Południowe, jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Należy do niego 14 krajów: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz teleskop VISTA, największy na świecie instrument do przeglądów nieba. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 42-metrowy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.
Linki
Kontakt
Johny Setiawan
Max-Planck-Institut für Astronomie
Heidelberg, Germany
Tel.: + 49 6221 528 326
E-mail: setiawan@mpia.de
Rainer Klement
Max-Planck-Institut für Astronomie
Heidelberg, Germany
Tel.: +49 6221 528384
E-mail: klement@mpia.de
Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey Telescopes Public Information Officer
Garching bei München, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org
Markus Poessel
Public relations Max-Planck-Institut für Astronomie (ESON contact for Germany)
Heidelberg, Germany
Tel.: +49 6221 528 261
E-mail: poessel@mpia.de
Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO
oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org
O komunikacie
Komunikat nr: | eso1045pl |
Nazwa: | Exoplanets, HIP 13044 b |
Typ: | Milky Way : Planet |
Facility: | MPG/ESO 2.2-metre telescope |
Instrumenty: | WFI |
Our use of Cookies
We use cookies that are essential for accessing our websites and using our services. We also use cookies to analyse, measure and improve our websites’ performance, to enable content sharing via social media and to display media content hosted on third-party platforms.
ESO Cookies Policy
The European Organisation for Astronomical Research in the Southern Hemisphere (ESO) is the pre-eminent intergovernmental science and technology organisation in astronomy. It carries out an ambitious programme focused on the design, construction and operation of powerful ground-based observing facilities for astronomy.
This Cookies Policy is intended to provide clarity by outlining the cookies used on the ESO public websites, their functions, the options you have for controlling them, and the ways you can contact us for additional details.
What are cookies?
Cookies are small pieces of data stored on your device by websites you visit. They serve various purposes, such as remembering login credentials and preferences and enhance your browsing experience.
Categories of cookies we use
Essential cookies (always active): These cookies are strictly necessary for the proper functioning of our website. Without these cookies, the website cannot operate correctly, and certain services, such as logging in or accessing secure areas, may not be available; because they are essential for the website’s operation, they cannot be disabled.
Functional Cookies: These cookies enhance your browsing experience by enabling additional features and personalization, such as remembering your preferences and settings. While not strictly necessary for the website to function, they improve usability and convenience; these cookies are only placed if you provide your consent.
Analytics cookies: These cookies collect information about how visitors interact with our website, such as which pages are visited most often and how users navigate the site. This data helps us improve website performance, optimize content, and enhance the user experience; these cookies are only placed if you provide your consent. We use the following analytics cookies.
Matomo Cookies:
This website uses Matomo (formerly Piwik), an open source software which enables the statistical analysis of website visits. Matomo uses cookies (text files) which are saved on your computer and which allow us to analyze how you use our website. The website user information generated by the cookies will only be saved on the servers of our IT Department. We use this information to analyze www.eso.org visits and to prepare reports on website activities. These data will not be disclosed to third parties.
On behalf of ESO, Matomo will use this information for the purpose of evaluating your use of the website, compiling reports on website activity and providing other services relating to website activity and internet usage.
Matomo cookies settings:
Additional Third-party cookies on ESO websites: some of our pages display content from external providers, e.g. YouTube.
Such third-party services are outside of ESO control and may, at any time, change their terms of service, use of cookies, etc.
YouTube: Some videos on the ESO website are embedded from ESO’s official YouTube channel. We have enabled YouTube’s privacy-enhanced mode, meaning that no cookies are set unless the user actively clicks on the video to play it. Additionally, in this mode, YouTube does not store any personally identifiable cookie data for embedded video playbacks. For more details, please refer to YouTube’s embedding videos information page.
Cookies can also be classified based on the following elements.
Regarding the domain, there are:
- First-party cookies, set by the website you are currently visiting. They are stored by the same domain that you are browsing and are used to enhance your experience on that site;
- Third-party cookies, set by a domain other than the one you are currently visiting.
As for their duration, cookies can be:
- Browser-session cookies, which are deleted when the user closes the browser;
- Stored cookies, which stay on the user's device for a predetermined period of time.
How to manage cookies
Cookie settings: You can modify your cookie choices for the ESO webpages at any time by clicking on the link Cookie settings at the bottom of any page.
In your browser: If you wish to delete cookies or instruct your browser to delete or block cookies by default, please visit the help pages of your browser:
Please be aware that if you delete or decline cookies, certain functionalities of our website may be not be available and your browsing experience may be affected.
You can set most browsers to prevent any cookies being placed on your device, but you may then have to manually adjust some preferences every time you visit a site/page. And some services and functionalities may not work properly at all (e.g. profile logging-in, shop check out).
Updates to the ESO Cookies Policy
The ESO Cookies Policy may be subject to future updates, which will be made available on this page.
Additional information
For any queries related to cookies, please contact: pdprATesoDOTorg.
As ESO public webpages are managed by our Department of Communication, your questions will be dealt with the support of the said Department.