Komunikat prasowy

Galaktyki spiralne obnażone

27 października 2010

Na zdjęciach z Bardzo Dużego Teleskopu VLT z Obserwatorium ESO Paranal w Chile w nowym świetle widocznych jest sześć spektakularnych galaktyk spiralnych. Zdjęcia wykonano w zakresie podczerwonym przy pomocy kamery HAWK-I o imponującej sile. Pomogą one astronomom zrozumieć w jaki sposób powstają i ewoluują wyraźne spiralne wzory w galaktykach.

HAWK-I [1]  to jedna z najnowszych i najsilniejszych kamer na Bardzo Dużym Teleskopie VLT. Jest czuła na światło podczerwone, co oznacza, że przezroczysta dla jej detektorów staje się spora część pyłu w ramionach spiralnych galaktyk. W porównaniu do poprzedniej, ciągle będącej w użyciu, podczerwonej kamery ISAAC, HAWK-I ma szesnaście razy więcej pikseli i pokrywa dużo większy obszar nieba podczas jednej ekspozycji, a dzięki użyciu nowszej technologii niż ISAAC, ma większą czułość na słabe promieniowanie podczerwone [2]. Ponieważ HAWK-I może badać galaktyki pozbawione mylących efektów od pyłu i świecącego gazu, jest idealna do badania wielkiej liczby gwiazd, które tworzą ramiona spiralne.

Sześć galaktyk jest częścią projektu badania struktur spiralnych prowadzonego przez Prebena Grosbøla z ESO. Dane zostały uzyskane, aby pomóc w zrozumieniu złożonych i subtelnych sposobów w jakie gwiazdy w tych systemach formują tak perfekcyjne spiralne wzory.

Pierwsze zdjęcie ukazuje NGC 5247, galaktykę spiralną zdominowaną przez dwa olbrzymie ramiona, położoną 60-70 milionów lat świetlnych od nas. Galaktyka widoczna jest przodem do Ziemi, dostarczając idealnego widoku na swoją spiralną strukturę. Znajduje się w gwiazdozbiorze Panny.

Galaktyka na drugim zdjęciu to Messier 100, znana także jako NGC 4321, odkryta w XVIII wieku. Jest dobrym przykładem galaktyki spiralnej "zaprojektowanej z rozmachem" – klasy galaktyk z bardzo wyraźnymi i dobrze zdefiniowanymi ramionami spiralnymi. Leżąca 55 milionów lat świetlnych od Ziemi jest częścią gromady galaktyk w Pannie, a widać ją w konstelacji Warkocza Bereniki (nazwanego od starożytnej egipskiej królowej Bereniki II).

Trzecie zdjęcie przedstawia NGC 1300, galaktykę spiralną z ramionami rozciągającymi się od końca spektakularnie wyraźnej centralnej poprzeczki. Galaktyka ta jest uważana jako prototypowy przykład galaktyki spiralnej z poprzeczką. Znajduje się w odległości około 65 milionów lat świetlnych w gwiazdozbiorze Erydanu.

Galaktyka spiralna na czwartym zdjęciu, NGC 4030, leży 75 milionów lat świetlnych od Ziemi w konstelacji Panny. W 2007 r. Takao Doi, japoński astronauta, który jest też miłośnikiem astronomii, zauważył w tej galaktyce supernową – gwiezdną eksplozję, która jest prawie tak jasna jak cała galaktyka.

Piąta sfotografowana galaktyka, NGC 2997, to galaktyka spiralna położona prawie 30 milionów lat świetlnych od nas w gwiazdozbiorze Pompy. NGC 2997 jest najjaśniejszą członkinią grupy galaktyk o tej samej nazwie w Lokalnej Supergromadzie Galaktyk. Nasza Lokalna Grupa, do której należy Droga Mleczna, także jest częścią Lokalnej Supergromady.

Ostatnia NGC 1232 jest piękną galaktyką odległą o jakieś 65 milionów lat świetlnych, widoczną gwiazdozbiorze Erydanu. Galaktyka ta jest sklasyfikowana jako pośrednia galaktyka spiralna, pomiędzy galaktyką spiralną z poprzeczką, a taką bez poprzeczki. Zdjęcie tej galaktyki i jej niewielkiej towarzyszki NGC 1232A w świetle widzialnym było jednym z pierwszych wykonanych przez  VLT (eso9845). HAWK-I powróciła teraz do NGC 1232, aby pokazać inny widok w zakresie bliskiej podczerwieni.

Jak jasno pokazuje ta galeria galaktyk, HAWK-I pozwala nam dostrzec w niesamowitych detalach struktury spiralne w sześciu jasnych galaktykach, z przejrzystością dostępną wyłącznie w obserwacjach w podczerwieni.

Uwagi

[1] HAWK-I oznacza High-Acuity Wide-field K-band Imager. Więcej szczegółów technicznych na temat kamery można znaleźć we wcześniejszym komunikacie prasowym (eso0736).

[2] Więcej informacji na temat instrumentów VLT można znaleźć na stronie: http://www.eso.org/public/teles-instr/vlt/vlt-instr.html.

Więcej informacji

ESO, Europejskie Obserwatorium Południowe, jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Należy do niego 14 krajów: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz teleskop VISTA, największy na świecie instrument do przeglądów nieba. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 42-metrowy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się "największym okiem świata na niebo".

Kontakt

Richard Hook
ESO, La Silla, Paranal, E-ELT and Survey telescopes Public Information Officer
Garching, Germany
Tel.: +49 89 3200 6655
Tel. kom.: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych