Komunikat prasowy

VISTA: nowy pionierski teleskop do przeglądów nieba rozpoczyna pracę

11 grudnia 2009

Nowy teleskop - VISTA (Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy – Widzialny i Podczerwony Teleskop do Przeglądów Astronomicznych) – właśnie rozpoczął prace w ESO w Obserwatorium Paranal i wykonał swoje pierwsze zdjęcia. VISTA to teleskop do przeglądów pracujący na falach podczerwonych. Jest największym na świecie teleskopem dedykowanym do mapowania nieba. Jego wielkie lustro, szerokie pole widzenia oraz bardzo czułe detektory ujawnią kompletnie nowy widok południowego nieba. Spektakularne nowe zdjęcia Mgławicy Płomień (Flame Nebula), centrum naszej galaktyki Drogi Mlecznej oraz Gromady Galaktyk Fornax (Piec) pokazują, że teleskop pracuje doskonale.

VISTA jest najnowszym teleskopem uruchomionym w Obserwatorium ESO Paranal na pustyni Atakama w północnym Chile. Został umieszczony na szczycie sąsiadującym z tym, który jest domen dla ESO Very Large Telescope (VLT) i dzieli te same wyjątkowe warunki obserwacyjne. Główne zwierciadło VISTA ma 4,1 metra średnicy i wśród luster tej jakości i rozmiarów jest najdokładniej wypolerowanym – odchyłki od idealnej powierzchni są mniejsze niż kilka tysięcznych grubości ludzkiego włosa – a jego budowa i polerowanie było wielkim wyzwaniem.

VISTA została wymyślona i zaprojektowana przez konsorcjum 18 uniwersytetów w Wielkiej Brytanii [1] prowadzone przez Queen Mary, University of London i stało się częścią wkładu do ESO jako element porozumienia o przystąpieniu Wielkiej Brytanii. Projekt i konstrukcja teleskopu były zarządzane przez Science and Technology Facilities Council's UK Astronomy Technology Centre (STFC, UK ATC). Tymczasowa akceptacja VISTA została formalnie usankcjonowana 10 grudnia 2009 r. przez ESO podczas ceremonii w Kwaterze Głównej ESO w Garching w Niemczech, w której wzięli udział przedstawiciele Queen Mary, University of London oraz and STFC. Teleskop będzie teraz zarządzany przez ESO.

“VISTA jest unikalnym dodatkiem do obserwatorium ESO na Cerro Paranal. Będzie odgrywać pionierską rolę w przeglądach nieba południowego na falach podczerwonych i znajdzie wiele interesujących obiektów do dalszych badań za pomocą Bardzo Dużego Teleskopu, ALMA oraz przyszłego Ogromnie Wielkiego Teleskopu Europejskiego,” mówi Tim de Zeeuw, Dyrektor Generalny ESO.

W sercu VISTA znajduje się 3-tonowa kamera składająca się z 16 specjalnych detektorów czułych na światło podczerwony, mających łącznie 67 milionów pikseli. Obserwacje na falach dłuższych niż widoczne ludzkim okiem pozwolą VISTA badać obiekty, które nie byłyby możliwe do zobaczenia w świetle widzialnym, bo albo są zbyt chłodne, zakryte chmurami pyłu, albo są zbyt daleko i ich światło zostało przesunięte przez rozszerzanie się Wszechświata daleko poza zakres widzialny. Aby uniknąć zanieczyszczania słabego promieniowania pochodzącego z kosmosu, kamera musi być chłodzona do minus 200 stopni Celsjusza i została usytuowana w największych kiedykolwiek wykonanym oknie przezroczystym dla podczerwieni. VISTA została zaprojektowana i zbudowana przez konsorcjum obejmujące Rutherford Appleton Laboratory, UK ATC oraz University of Durham w Wielkiej Brytanii.

Ponieważ VISTA jest dużym teleskopem, który ma także duże pole widzenia, może wykrywać zarówno słabe źródła, jak i szybko pokrywać duże obszary nieba. Każde zdjęcie VISTA obejmuje obszar na niebie równy około dziesięciu tarczom Księżyca w pełni. Teleskop będzie w stanie wykryć i skatalogować obiekty na całym niebie południowym z czułością czterdzieści razy większą niż otrzymywana przez wcześniejsze podczerwone przeglądy nieba, takie jak bardzo udany Two Micron All-Sky Survey. Ten skok w możliwościach obserwacyjnych – porównywalny do kroku w czułości od nieuzbrojonego oka do pierwszego teleskopu Galileusza – ujawni wielką liczbę nowych obiektów i pozwoli na stworzenie daleko bardziej kompletnych katalogów rzadkich i egzotycznych obiektów na niebie południowym.

“Jesteśmy zadowoleni, że mamy możliwość udostępnienia społeczności astronomicznej teleskopu VISTA. Wyjątkowa jakość danych naukowych jest uznaniem dla wszystkich naukowców i inżynierów, którzy brali udział w tym ekscytującym i wymagającym projekcie” dodaje Ian Robson, szef UK ATC.

Pierwsze opublikowane zdjęcie pokazuje Mgławicę Płomień (Flame Nebula - NGC 2024), spektakularny obłok gazu i pyłu, w którym formują się gwiazdy, widoczny w znanym gwiazdozbiorze Oriona i jego okolicach. W świetle widzialnym centrum tego obiektu jest zakryte przez grube obłoki pyłu, ale zdjęcie z VISTA, uzyskane na falach podczerwonych, penetruje mrok i odsłania gromadę młodych, gorących gwiazd. Szerokie pole widzenia kamery VISTA objęło także poświatę NGC 2023 i widmową formę słynnej Mgławicy Koński Łeb.

Drugie zdjęcie jest mozaiką dwóch fotografii VISTA w kierunku centrum naszej galaktyki Drogi Mlecznej, w gwiazdozbiorze Strzelca. Ujawniona jest niezliczona liczba gwiazd – to pojedyncze zdjęcie pokazuje około milion gwiazd – z których większość jest normalnie ukryta za grubymi obłokami pyłowymi i widać je dopiero na falach podczerwonych.

Dla końcowego zdjęcia VISTA wpatrywała się daleko poza naszą galaktykę, aby uzyskać rodzinną fotografię gromady galaktyk w gwiazdozbiorze Pieca. Szerokie pole pozwoliło na jednym zdjęciu objąć wiele galaktyk, łącznie z efektowną galaktyką spiralną z poprzeczką NGC 1365 i dużą galaktyką eliptyczną NGC 1399.

VISTA prawie cały swój czas spędzi na mapowaniu w sposób systematyczny nieba południowego. Przez pierwsze pięć lat teleskop został zarezerwowany dla sześciu dużych przeglądów nieba o różnych celach naukowych. Jeden z przeglądów pokryje całe niebo południowe, a inne będą dedykowane dokładniejszemu studiowaniu mniejszych obszarów. Przeglądy VISTA pomogą zrozumieć naturę, rozmieszczenie i pochodzenie znanych typów gwiazd i galaktyk, wykonać trójwymiarowe mapy struktury naszej galaktyki i sąsiednich Obłoków Magellana, a także pomóc w ustaleniu związków pomiędzy strukturą Wszechświata, a tajemniczą ciemną energią i ciemną materią.

Olbrzymie ilości danych – typowo po 300 gigabajtów na noc albo więcej niż 100 terabajtów na rok – będą trafiać do cyfrowego archiwum ESO i będą przetwarzane na zdjęcia i katalogi w centrach danych w Wielkiej Brytanii na uniwersytetach Cambridge i Edinburgh. Wszystkie dane staną się publiczne i będą dostępne dla astronomów na całym świecie.

Jim Emerson z Queen Mary, University of London, kierującego konsorcjum VISTA, oczekuje bogatych łowów naukowych z nowym teleskopem: “Historia pokazała, że większość ekscytujących wyników, które wyszły z projektów takich jak VISTA, są tymi, których się najmniej spodziewamy – osobiście jestem bardzo podekscytowany co to może być!”

Uwagi

[1] Konsorcjum VISTA jest prowadzone przez Queen Mary, University of London i zawiera: Queen Mary, University of London; Queen's University of Belfast; University of Birmingham; University of Cambridge; Cardiff University; University of Central Lancashire; University of Durham; The University of Edinburgh; University of Hertfordshire; Keele University; Leicester University; Liverpool John Moores University; University of Nottingham; University of Oxford; University of St Andrews; University of Southampton; University of Sussex oraz University College London.

Więcej informacji

ESO, Europejskie Obserwatorium Południowe, jest wiodącą międzyrządową organizacją astronomiczną w Europie i najbardziej produktywnym obserwatorium astronomicznym na świecie. Należy do niego 14 krajów: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania oraz Włochy. ESO prowadzi ambitne programy dotyczące projektowania, konstrukcji i użytkowania silnych naziemnych instrumentów obserwacyjnych, pozwalając astronomom na dokonywanie znaczących odkryć naukowych. ESO odgrywa wiodącą rolę w promowaniu i organizowaniu współpracy w badaniach astronomicznych. ESO zarządza trzema unikalnymi, światowej klasy obserwatoriami w Chile: La Silla, Paranal i Chajnantor. W Paranal ESO posiada Bardzo Duży Teleskop (Very Large Telescope), najbardziej zaawansowane na świecie astronomiczne obserwatorium w świetle widzialnym oraz VISTA, największy na świecie teleskop do przeglądów nieba. ESO jest europejskim partnerem dla rewolucyjnego teleskopu ALMA, największego istniejącego projektu astronomicznego. ESO planuje obecnie 42-metrowy Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (European Extremely Large optical/near-infrared Telescope - E-ELT), który stanie się “największym okiem świata na niebo”.

Linki

• VISTA - informacje
• Teleskopy do Przeglądów - materiały
• VISTA HD – kompilacja wideo

Kontakt

Prof. Jim Emerson
Queen Mary, University of London
UK
Tel.: +44 794 127 1548
E-mail: j.p.emerson@qmul.ac.uk

Richard Hook
ESO Survey Telescopes PIO
Tel.: +49 151 1055 5780
E-mail: rhook@eso.org

Julia Maddock
Science and Technology Facilities Council
UK
Tel.: +44 1793 44 2094
E-mail: julia.maddock@stfc.ac.uk

Siân Halkyard
Queen Mary, University of London
UK
Tel.: +44 20 7882 7454
E-mail: s.halkyard@qmul.ac.uk

Krzysztof Czart (Kontakt dla mediów Polska)
Sieć Popularyzacji Nauki ESO oraz Urania - Postępy Astronomii
Toruń, Polska
Tel.: +48 513 733 282
E-mail: eson-poland@eso.org

Śledź ESO w mediach społecznościowych