Persbericht
‘Grote verrassing’: astronomen ontdekken planeet in loodrechte baan om dubbelster
16 april 2025
Astronomen hebben een planeet ontdekt die onder een hoek van negentig graden om een tweetal vreemde sterren draait. Het is voor het eerst dat er sterke aanwijzingen zijn gevonden voor een ‘polaire planeet’ die om een dubbelster draait. Deze verrassende ontdekking is gedaan met behulp van de Very Large Telescope (VLT) van de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO).
De afgelopen jaren zijn diverse planeten ontdekt die om twee sterren tegelijk draaien, zoals de fictieve Star Wars-wereld Tatooine. Deze planeten draaien veelal in banen die ongeveer samenvallen met het vlak waarin hun moedersterren om elkaar heen draaien. Er waren al aanwijzingen dat planeten in loodrechte oftewel polaire banen om dubbelsterren zouden kunnen bestaan: in theorie zijn zulke banen stabiel, en er waren ook planeet-vormende schijven ontdekt die loodrecht op het vlak een dubbelster staan. Maar tot nu toe was er geen duidelijk bewijs dat polaire planeten echt bestaan.
‘Ik ben heel blij om betrokken te zijn bij het vinden van overtuigend bewijs dat deze configuratie bestaat,’ zegt Thomas Baycroft, promovendus aan de Universiteit van Birmingham (VK), die leiding gaf aan het onderzoek waarvan de resultaten vandaag in Science Advances zijn gepubliceerd.
De bijzondere exoplaneet, met de aanduiding 2M1510 (AB) b, cirkelt om een tweetal jonge bruine dwergen – objecten die groter zijn dan grote gasplaneten maar te klein om echte sterren te zijn. De twee bruine dwergen vormen een zogeheten eclipserende dubbelster, wat wil zeggen dat ze elkaar vanaf de aarde gezien beurtelings verduisteren. Een sterstelsel als dit is heel zeldzaam: het is pas voor de tweede keer dat een eclipserende dubbelster bestaande uit twee bruine dwergen is ontdekt, en het is voor het eerst dat daarin ook nog eens een exoplaneet is aantroffen die een baan doorloopt die loodrecht op het baanvlak van zijn beide moedersterren staat.
‘Een planeet die niet alleen om een dubbelster, maar bovendien om een dubbele bruine dwerg draait en een polaire omloopbaan heeft, is een fantastische ontdekking,’ zegt medeauteur Amaury Triaud, hoogleraar aan de Universiteit van Birmingham.
Het team ontdekte deze planeet bij het verfijnen van de baanparameters en fysische kenmerken van de twee bruine dwergen aan de hand van waarnemingen met het Ultraviolet en Visual Echelle Spectrograph (UVES)-instrument van de VLT op de Paranal-sterrenwacht in Chili. De twee bruine dwergen die het 2M1510-systeem vormen werden in 2018 voor het eerst door Triaud en anderen opgemerkt met de Search for habitable Planets EClipsing ULtra-cOOl Stars (SPECULOOS), een andere waarneemfaciliteit op Paranal.
De astronomen stelden vast dat er op vreemde wijze aan de baan van de twee sterren in 2M1510 werd geduwd en getrokken, waaruit ze het bestaan van een exoplaneet in een steile omloopbaan konden afleiden. ‘We hebben alle mogelijke scenario’s bekeken, en het enige dat in overeenstemming is met de gegevens is dat van een planeet die een polaire baan om deze dubbelster doorloopt,’ zegt Baycroft [1].
‘Het was een toevallige ontdekking, in de zin dat onze waarnemingen niet specifiek waren bedoeld om zo’n planeet of baanconfiguratie te ontdekken. Dat kwam als een grote verrassing,’ zegt Triaud. ‘Al met al denk ik dat dit ons astronomen, maar ook het grote publiek, weer eens laat zien wat zich allemaal afspeelt in het fascinerende heelal waarin we leven.’
Noten
[1] In het onderzoeksverslag dat in Science Advances is gepubliceerd worden de twee eclipserende bruine dwergen 2M1510 A en 2M1510 B genoemd. Bekend is dat er in hetzelfde stersysteem nog een derde ster op grote afstand om het tweetal draait, die de auteurs 2M1510 C noemen.
Meer informatie
De resultaten van dit onderzoek zijn te vinden in het artikel ‘Evidence for a polar circumbinary exoplanet orbiting a pair of eclipsing brown dwarfs”, dat in Science Advances zal verschijnen.
Het onderzoeksteam bestaat uit: T.A. Baycroft (Universiteit van Birmingham, Birmingham, VK), L. Sairam (Universiteit van Birmingham, Birmingham, VK; Universiteit van Cambridge, Cambridge, VK), A.H.M.J. Triaud (Universiteit van Birmingham, Birmingham, VK), en A.C.M. Correia (Universidade de Coimbra, Coimbra, Portugal; Observatoire de Paris, Université PSL, Frankrijk).
De Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) stelt wetenschappers van over de hele wereld in staat om de geheimen van het heelal te ontdekken, ten bate van iedereen. Wij ontwerpen, bouwen en exploiteren observatoria van wereldklasse die door astronomen worden gebruikt om spannende vragen te beantwoorden en de fascinatie voor astronomie te verspreiden, en bevorderen internationale samenwerking op het gebied van de astronomie. ESO, in 1962 opgericht als intergouvernementele organisatie, wordt inmiddels gedragen door 16 lidstaten (België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Ierland, Italië, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland) en door het gastland Chili, met Australië als strategische partner. Het hoofdkwartier van de ESO en haar bezoekerscentrum en planetarium, de ESO Supernova, zijn gevestigd nabij München in Duitsland, maar onze telescopen staan opgesteld in de Chileense Atacama-woestijn – een prachtige plek met unieke omstandigheden voor het doen van hemelwaarnemingen. ESO exploiteert drie waarnemingslocaties: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope en Very Large Telescope Interferometer, evenals surveytelescopen zoals VISTA. Ook zal ESO op Paranal de Cherenkov Telescope Array South huisvesten en exploiteren – ’s werelds grootste en gevoeligste observatorium van gammastraling. Samen met internationale partners beheert ESO APEX en ALMA op Chajnantor, twee faciliteiten die de hemel waarnemen in het millimeter- en submillimetergebied. Op Cerro Armazones, nabij Paranal, bouwen wij ‘het grootste oog ter wereld’ – ESO’s Extremely Large Telescope. Vanuit onze kantoren in Santiago, Chili, ondersteunen wij onze activiteiten in het gastland en werken wij samen met Chileense partners en de Chileense samenleving.
De Universiteit van Birmingham staat in de top 100 van onderzoeksinstellingen wereldwijd. Ons instituut brengt mensen van over de hele wereld naar Birmingham, waaronder onderzoekers, docenten en meer dan 8.000 internationale studenten uit meer dan 150 landen.
Links
- Onderzoeksartikel
- Foto’s van de VLT: http://www.eso.org/public/images/archive/category/paranal/
- Voor journalisten: abonneer je op persberichten onder embargo in je eigen taal: https://www.eso.org/public/outreach/pressmedia/#epodpress_form en meld je aan voor deelname aan ESO’s (deels gefinancierde) strategische mediabezoek 2025 (NIEUW)
- Voor wetenschappers: heb je een verhaal? Promoot je onderzoek: https://www.eso.org/public/news/pitch-your-research/
- Nieuwe ESO-analyse bevestigt: ernstige schade door gepland industrieel complex bij Paranal
Contact
Thomas Baycroft (English, French)
School of Physics and Astronomy, University of Birmingham
Birmingham, UK
E-mail: txb187@student.bham.ac.uk
Amaury Triaud (French, English, Spanish)
School of Physics and Astronomy, University of Birmingham
Birmingham, UK
Tel: +44 121 414 4553
E-mail: A.Triaud@bham.ac.uk
Bárbara Ferreira
ESO Media Manager
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6670
Mobiel: +49 151 241 664 00
E-mail: press@eso.org
Press office
University of Birmingham
Birmingham, UK
Tel: +44 (0) 121 414 2772
E-mail: pressoffice@contacts.bham.ac.uk
Marieke Baan (Perscontact Nederland)
ESO Science Outreach Network
en NOVA Informatie Centrum
Tel: +31(0)20-5257480
E-mail: eson-netherlands@eso.org
Over dit bericht
Persberichten nr.: | eso2508nl |
Naam: | 2M1510 (AB) b |
Type: | Milky Way : Star : Circumstellar Material : Planetary System |
Facility: | Very Large Telescope |
Instruments: | UVES |
Our use of Cookies
We use cookies that are essential for accessing our websites and using our services. We also use cookies to analyse, measure and improve our websites’ performance, to enable content sharing via social media and to display media content hosted on third-party platforms.
ESO Cookies Policy
The European Organisation for Astronomical Research in the Southern Hemisphere (ESO) is the pre-eminent intergovernmental science and technology organisation in astronomy. It carries out an ambitious programme focused on the design, construction and operation of powerful ground-based observing facilities for astronomy.
This Cookies Policy is intended to provide clarity by outlining the cookies used on the ESO public websites, their functions, the options you have for controlling them, and the ways you can contact us for additional details.
What are cookies?
Cookies are small pieces of data stored on your device by websites you visit. They serve various purposes, such as remembering login credentials and preferences and enhance your browsing experience.
Categories of cookies we use
Essential cookies (always active): These cookies are strictly necessary for the proper functioning of our website. Without these cookies, the website cannot operate correctly, and certain services, such as logging in or accessing secure areas, may not be available; because they are essential for the website’s operation, they cannot be disabled.
Functional Cookies: These cookies enhance your browsing experience by enabling additional features and personalization, such as remembering your preferences and settings. While not strictly necessary for the website to function, they improve usability and convenience; these cookies are only placed if you provide your consent.
Analytics cookies: These cookies collect information about how visitors interact with our website, such as which pages are visited most often and how users navigate the site. This data helps us improve website performance, optimize content, and enhance the user experience; these cookies are only placed if you provide your consent. We use the following analytics cookies.
Matomo Cookies:
This website uses Matomo (formerly Piwik), an open source software which enables the statistical analysis of website visits. Matomo uses cookies (text files) which are saved on your computer and which allow us to analyze how you use our website. The website user information generated by the cookies will only be saved on the servers of our IT Department. We use this information to analyze www.eso.org visits and to prepare reports on website activities. These data will not be disclosed to third parties.
On behalf of ESO, Matomo will use this information for the purpose of evaluating your use of the website, compiling reports on website activity and providing other services relating to website activity and internet usage.
Matomo cookies settings:
Additional Third-party cookies on ESO websites: some of our pages display content from external providers, e.g. YouTube.
Such third-party services are outside of ESO control and may, at any time, change their terms of service, use of cookies, etc.
YouTube: Some videos on the ESO website are embedded from ESO’s official YouTube channel. We have enabled YouTube’s privacy-enhanced mode, meaning that no cookies are set unless the user actively clicks on the video to play it. Additionally, in this mode, YouTube does not store any personally identifiable cookie data for embedded video playbacks. For more details, please refer to YouTube’s embedding videos information page.
Cookies can also be classified based on the following elements.
Regarding the domain, there are:
- First-party cookies, set by the website you are currently visiting. They are stored by the same domain that you are browsing and are used to enhance your experience on that site;
- Third-party cookies, set by a domain other than the one you are currently visiting.
As for their duration, cookies can be:
- Browser-session cookies, which are deleted when the user closes the browser;
- Stored cookies, which stay on the user's device for a predetermined period of time.
How to manage cookies
Cookie settings: You can modify your cookie choices for the ESO webpages at any time by clicking on the link Cookie settings at the bottom of any page.
In your browser: If you wish to delete cookies or instruct your browser to delete or block cookies by default, please visit the help pages of your browser:
Please be aware that if you delete or decline cookies, certain functionalities of our website may be not be available and your browsing experience may be affected.
You can set most browsers to prevent any cookies being placed on your device, but you may then have to manually adjust some preferences every time you visit a site/page. And some services and functionalities may not work properly at all (e.g. profile logging-in, shop check out).
Updates to the ESO Cookies Policy
The ESO Cookies Policy may be subject to future updates, which will be made available on this page.
Additional information
For any queries related to cookies, please contact: pdprATesoDOTorg.
As ESO public webpages are managed by our Department of Communication, your questions will be dealt with the support of the said Department.