Persbericht

Nieuwe 1,5 miljard-pixel ESO-foto toont ‘Rennende Kip-nevel’ in ongekend detail

21 december 2023

Met de feestdagen voor de deur trakteert de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) je alvast op een ‘kerstkip’. De vandaag gepresenteerde foto toont een gasnevel die bekendstaat als de Rennende Kip-nevel. De 1,5 miljoen pixels tellende opname is gemaakt met de VLT Survey Telescope (VST), die is gehuisvest op de ESO-locatie op Paranal, in het noorden van Chili.

Deze enorme kraamkamer van sterren bevindt zich in het sterrenbeeld Centaurus (de Centaur), op ongeveer 6500 lichtjaar van de aarde. De jonge sterren in deze gasnevel zenden intense straling uit die het omringende waterstofgas aan het gloeien brengt in karakteristieke roze tinten.

De Rennende Kip-nevel bestaat in feite uit verschillende delen die op deze enorme afbeelding, die een hemelgebied van ongeveer 25 vollemanen beslaat, allemaal te zien zijn [1]. Het helderste deel van de nevel, waar sommigen de kop van de kip in zien en anderen juist het achterste, staat te boek als IC 2948. De sliertige pastelkleurige contouren zijn ijle pluimen van gas en stof. Meer in het midden van de foto, gemarkeerd door de heldere, verticale, bijna zuilvormige structuur, bevindt zich IC 2944. Het helderste baken in dit specifieke gebied is Lambda Centauri, een ster die met het blote oog waarneembaar is en veel dichter bij ons staat dan de eigenlijke nevel.

Maar ook in IC 2948 en IC 2944 zelf bevinden zich talrijke jonge sterren sterren. Met de enorme hoeveelheden straling die zij uitzenden, eroderen zij hun omgeving tot iets wat met een beetje fantasie de vorm van een kip heeft. Sommige delen van de nevel, die Bok-globules worden genoemd (niet naar het dier, maar naar de Nederlandse astronoom Bart Jan Bok) zijn bestand tegen dit hevige bombardement van ultraviolette straling. Als je op de foto inzoomt, kun je ze her en der zien: kleine, concentraties van stof en gas die donker afsteken tegen de heldere gasnevel.

Rechtsboven zijn nog twee andere delen van de Rennende Kip-nevel te zien: Gum 39 en 40. Rechtsonder bevindt zich Gum 41. Behalve nevels zijn op de foto ook ontelbare oranje, witte en blauwe sterren herkenbaar die tezamen een hemels vuurwerk vormen. En er zijn op de foto nog veel meer wonderlijke details vastgelegd: zoom er maar eens op in en geef je ogen de kost!

De foto is samengesteld uit honderden afzonderlijke opnamen, die zorgvuldig aan elkaar zijn geplakt. De vele opnamen zijn gemaakt met filters die licht van verschillende kleuren doorlieten, en vervolgens met elkaar zijn gecombineerd. De beelden zijn vastgelegd met OmegaCAM, de groothoekcamera van de VST, een telescoop van het Nationaal Instituut voor Astrofysica in Italië (INAF) die is ondergebracht op de ESO-sterrenwacht op Paranal in de Atacama-woestijn in Chili. Deze camera is bij uitstek geschikt voor het in kaart brengen van de zuidelijke hemel. De gegevens die zijn gebruikt om dit mozaïek te maken, zijn verzameld in het kader van de VST Photometric Hα Survey of the Southern Galactic Plane and Bulge (VPHAS+), een project om de levenscyclus van sterren beter te leren begrijpen.

Noten

[1] Het gebied op de foto is, van rand tot rand, 270 lichtjaar breed. De gemiddelde kip zou er rennend bijna 21 miljard jaar over doen om deze afstand te overbruggen – veel langer dan ons heelal bestaat!

Meer informatie

De Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) stelt wetenschappers van over de hele wereld in staat om de geheimen van het heelal te ontdekken, ten bate van iedereen. Wij ontwerpen, bouwen en exploiteren observatoria van wereldklasse die door astronomen worden gebruikt om spannende vragen te beantwoorden en de fascinatie voor astronomie te verspreiden, en bevorderen internationale samenwerking op het gebied van de astronomie. ESO, in 1962 opgericht als intergouvernementele organisatie, wordt inmiddels gedragen door 16 lidstaten (België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Ierland, Italië, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland) en door het gastland Chili, met Australië als strategische partner. Het hoofdkwartier van de ESO en haar bezoekerscentrum en planetarium, de ESO Supernova, zijn gevestigd nabij München in Duitsland, maar onze telescopen staan opgesteld in de Chileense Atacama-woestijn – een prachtige plek met unieke omstandigheden voor het doen van hemelwaarnemingen. ESO exploiteert drie waarnemingslocaties: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal staan ESO’s Very Large Telescope en Very Large Telescope Interferometer, evenals surveytelescopen zoals VISTA. Ook zal ESO op Paranal de Cherenkov Telescope Array South huisvesten en exploiteren – ’s werelds grootste en gevoeligste observatorium van gammastraling. Samen met internationale partners beheert ESO APEX en ALMA op Chajnantor, twee faciliteiten die de hemel waarnemen in het millimeter- en submillimetergebied. Op Cerro Armazones, nabij Paranal, bouwen wij ‘het grootste oog ter wereld’ – ESO’s Extremely Large Telescope. Vanuit onze kantoren in Santiago, Chili, ondersteunen wij onze activiteiten in het gastland en werken wij samen met Chileense partners en de Chileense samenleving.

Links

• Foto’s van de surveytelescopen op Paranal, waaronder de VST 
• Voor journalisten: abonneer je op onze persberichten onder embargo in je eigen taal
• Voor wetenschappers: heb je een verhaal? Promoot je onderzoek!

Contact

Juan Carlos Muñoz Mateos
ESO Media Officer
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6176
E-mail: jmunoz@eso.org

Bárbara Ferreira
ESO Media Manager
Garching bei München, Germany
Tel: +49 89 3200 6670
Mobiel: +49 151 241 664 00
E-mail: press@eso.org

Marieke Baan (Perscontact Nederland)
ESO Science Outreach Network en NOVA Informatie Centrum
Tel: +31(0)20-5257480
E-mail: eson-netherlands@eso.org

Connect with ESO on social media