Persbericht

Derde ALMA-antenne sluit de ‘loop’

Drie gekoppelde antennes: mijlpaal voor revolutionair observatorium

4 januari 2010

De Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) heeft een belangrijke mijlpaal bereikt, die cruciaal is voor de kwaliteitsopnamen die het handelsmerk zullen zijn van dit revolutionaire observatorium. Astronomen en technici hebben drie antennes van het observatorium op de 5000 meter hoge waarneemlocatie in Noord-Chili succesvol gekoppeld. Door te observeren met drie antennes die samenwerken als één telescoop, kunnen ongekend gedetailleerde opnamen van het koele heelal worden gemaakt. De derde antenne is de ontbrekende schakel om fouten te corrigeren die zich voordoen wanneer er slechts twee antennes worden gebruikt.

Op 20 november is de derde antenne geïnstalleerd op de Array Operations Site, gelegen op de 5000 meter hoge Chajnantor-hoogvlakte in het Chileense Andesgebergte. Na een aantal technische testen deden de wetenschappers de eerste waarnemingen met de drie gekoppelde 12-meter schotels. Ze werken nu dag en nacht door om het systeem stabiel en gebruiksklaar te maken.

"Het eerste signaal dat in oktober werd waargenomen met behulp van slechts twee ALMA-antennes, kan worden vergeleken met het eerste gebrabbel van een baby", zegt Leonardo Testi, de Europese projectwetenschapper voor ALMA bij ESO. "Waarnemen met een derde antenne is te vergelijken met het moment waarop de baby zijn eerste echte woord zegt - nog geen hele zin, maar wel een onvergetelijk moment! Het koppelen van drie antennes is de eerste concrete stap op weg naar ons doel om haarscherpe beelden op submillimeter golflengten te verkrijgen."

Het succesvol koppelen van de drie antennes was een bepalende test voor het elektronische systeem en de software van ALMA, en dit succes is veelbelovend voor de toekomstige mogelijkheden van het observatorium. ALMA gaat bestaan uit minstens 66 gekoppelde geavanceerde antennes, die samen een "interferometer" vormen en samenwerken als één gigantische telescoop, die gaat waarnemen op (sub)millimetergolflengten. Het combineren van de ontvangen signalen op de individuele antennes is cruciaal om op deze golflengten beelden van ongekende kwaliteit te verkrijgen.

Het koppelen van deze drie antennes is een cruciale stap naar het functioneren van het observatorium als een interferometer. Hoewel de eerste succesvolle resultaten in oktober 2009 (zie ESO Announcement) werden bereikt met slechts twee antennes, is het uitbreiden met de derde antenne van vitaal belang voor de toekomst van het observatorium. Deze belangrijke mijlpaal van het project staat bekend als “phase closure”en verschaft een belangrijke onafhankelijke controle van de kwaliteit van de interferometer.

“Het gebruik van een netwerk van drie (of meer) antennes in een interferometer vergroot de prestaties aanzienlijk vergeleken met slechts een tweetal antennes,” verklaart Wolfgang Wild, de Europese ALMA projectmanager. “Het stelt astronomen in staat om kwaliteitverlies te corrigeren dat ontstaat door het instrument of als gevolg van atmosferische turbulentie. Door de signalen die de drie individuele antennes tegelijkertijd ontvangen met elkaar te vergelijken kunnen deze ongewenste effecten worden opgeheven – dit is onmogelijk als er slechts twee antennes worden gebruikt.”

Om dit cruciale doel te bereiken observeerden astronomen het licht van een vergelegen bron buiten de Melkweg, de quasar ‘B1921-293’, bekend bij astronomen vanwege zijn heldere emissie bij zeer lange golflengten, inclusief de (sub)millimeter golflengten waarop ALMA gaat waarnemen. De stabiliteit van de gemeten gegevens van dit object tootn aan dat de antennes uitzonderlijk goed werken.

In het komende jaar en daarna worden nog meer antennes op de Chajnantor-hoogvlakte geplaatst. Astronomen zullen in 2011 de eerste wetenschappelijke waarnemingen kunnen doen. Daarna zal de interferometer gestaag uitbreiden tot zijn volle wetenschappelijke capaciteit bereikt is, met ten minste 66 antennes.

Meer informatie

ALMA is een internationaal project waarin Europa, Noord-Amerika en Oost-Azië deelnemen, in samenwerking met Chili. ESO is de Europese partner binnen ALMA. ALMA, het grootste sterrenkundige project ooit, is een revolutionaire telescoop die gaat bestaan uit 66 enorme schotels van 12 en 7 meter doorsnee en gaat waarnemen op (sub)millimetergolflengten. ALMA zal in 2011 starten met wetenschappelijke waarnemingen.

ESO, de Europese Zuidelijke Sterrenwacht, is de belangrijkste intergouvernementele sterrenkundeorganisatie in Europa en wereldwijd het meest productieve astronomische observatorium. ESO wordt ondersteund door 14 landen: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. ESO voert een ambitieus programma uit gericht op het ontwerp, de bouw en de exploitatie van krachtige grondobservatoria die astronomen in staat stellen om belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen te doen. ESO speelt ook een leidende rol in het bevorderen en organiseren van samenwerking in het sterrenkundig onderzoek. ESO exploiteert drie observatielocaties van wereldklasse in Chili: La Silla, Paranal en Chajnantor. Op Paranal exploiteert ESO de Very Large Telescope (VLT), 's werelds meest geavanceerde optische observatorium en ESO is de Europese partner van de revolutionaire telescoop ALMA. ESO is momenteel bezig met ontwerpstudies voor de 42-meter Europese Extremely Large optische/nabij-infrarood Telescoop ( E-ELT), die ‘het grootste oog op de hemel’ ter wereld zal worden.

Links

• Meer informatie: ESO ALMA web pages: http://www.eso.org/alma
• Meer informatie: ALMA Observatory web pages: http://www.almaobservatory.org/

Contact

Wolfgang Wild
ESO
Garching, Germany
Tel: +49 89 3200 6716 (after 6 January)
Mobiel: +49 160 9411 7833
E-mail: wwild@eso.org

Leonardo Testi
ESO
Garching, Germany
Tel: +49 89 3200 6541 (from 8 January 2010)
E-mail: ltesti@eso.org

Lars Lindberg Christensen
ESO
Garching, Germany
Tel: +49 173 38 72 621 (UT-5h)
E-mail: lars@eso.org

Richard Hook
ESO
Garching, Germany
Tel: +49 89 3200 6655
E-mail: rhook@eso.org

Douglas Pierce-Price
ESO
Garching, Germany
E-mail: dpiercep@eso.org

Marieke Baan (Perscontact Nederland)
ESO Science Outreach Network en NOVA Informatie Centrum
Tel: +31(0)20-5257480
E-mail: eson-netherlands@eso.org

Connect with ESO on social media