De opkomst en ondergang van een supernova
Een nieuwe bijzondere videosequentie toont het snel helder worden en trager uitdoven van een supernova-explosie in het sterrenstelsel NGC 1365. De supernova, die de naam SN 2012fr heeft gekregen, werd op 27 oktober 2012 ontdekt door de Franse astronoom Alain Klotz. De video is samengesteld uit achter elkaar gemonteerde beelden gemaakt met de kleine TAROT robottelescoop die op ESO's La Silla observatorium in Chili is gelegen.
Supernova's zijn het resultaat van het catastrofale explosieve 'sterfproces' van bepaalde typen sterren. Een supernova kan zo fel zijn dat het hele melkwegstelsel waar ze onderdeel van is wekenlang wordt overstraalt waarna de supernova weer langzaam uitdooft.
De supernova 2012fr [1] werd ontdekt door Alain Klotz op de middag van 27 oktober 2012. Hij deed op dat moment metingen aan de helderheid van een zwakke veranderlijke ster in een beeld gemaakt met de TAROT (Télescope à Action Rapide pour les Objets Transitoires) op ESO's observatorium La Silla, toen hij een nieuw object waarnam dat drie dagen eerder nog onzichtbaar was. Na verdere telescoopobservaties door astronomen van over de hele wereld werd duidelijk dat het heldere object een type la supernova was.
Sommige sterren draaien samen als dubbelster rond een gemeenschappelijk zwaartepunt. In een aantal gevallen is één van hen een zeer oude witte dwerg die materiaal van zijn metgezel steelt en uiteindelijk instabiel wordt en ontploft. Dit staat bekend als een Type Ia supernova.
Dit type supernova is erg belangrijk omdat ze de sleutel vormen tot de meest betrouwbare afstandsmetingen naar zeer afgelegen sterrenstelsels in het vroege heelal. Voorbij de sterrenstelsels in de Lokale Groep hebben astronomen zeer heldere objecten met voorspelbare eigenschappen nodig om de geschiedenis van het uitdijen van het heelal in kaart te brengen. Het type Ia supernova's is hiervoor ideaal omdat hun helderheid bij elke explosie op bijna dezelfde manier piekt en dooft. Metingen aan de afstand tot type Ia supernova's leidde tot de ontdekking van het versnellend uitdijen van het heelal. Werk dat werd bekroond met de Nobelprijs voor de Natuurkunde in 2011.
Het sterrenstelsel dat de gastheer is van deze supernova is NGC 1365 (zie ook potw1037a) Een elegant balkspiraalstelsel dat op 60 miljoen lichtjaar ligt in de richting van het sterrenbeeld Fornax (Oven). Met een diameter van ongeveer 200.000 lichtjaar, valt het nogal op tussen de andere sterrenstelsels in het Fornaxcluster. Er loopt een kolossale rechte balk door dit sterrenstelsel, met in het midden de kern. De nieuwe supernova is eenvoudig te herkennen boven de kern in het midden van het beeld.
Astronomen ontdekten in 2012 meer dan 200 nieuwe supernova's waarvan SN 2012fr één van de helderste is. De supernova werd voor het eerst zichtbaar op 27 oktober 2012, en bereikte zijn sterkste helderheid op 11 november 2012 [2]. Het was op dat moment gemakkelijk te zien met een middelgrote amateurtelescoop. De video werd samengesteld uit een reeks beelden van het sterrenstelsel, genomen over een periode van drie maanden; vanaf de ontdekking in oktober tot medio januari 2013.
TAROT is een 25-centimeter optische gerobotiseerde telescoop die in staat is om zeer snel te bewegen: een observatie start binnen een seconde. Hij is in 2006 geïnstalleerd op het La Silla observatorium met als doel het detecteren van kosmische gammaflitsen. De beelden van SN 2012fr werden gemaakt met behulp van blauwe, groene en rode filters.
Noten
[1] Supernova's worden aangeduid met het jaar waarin ze worden ontdekt en de volgorde waarin ze worden ontdekt tijdens dat jaar, door het gebruik van letters van het alfabet. Het feit dat de supernova werd ontdekt door een Frans team en het is aangeduid met de letters 'fr' is puur toeval.
[2] Op dat moment betrof het een helderheid van magnitude 11.9. Dit is ongeveer 200 keer te zwak om het zelfs op een heldere donkere nacht met het blote oog te zien. Maar als de supernova op zijn hoogtepunt voor een waarnemer op dezelfde afstand als onze zon zou staan, is deze ongeveer 3000 miljoen keer helderder dan de zon.
Links
- Video: TAROT ontdekt een heldere supernova in NGC 1365
- Video: TAROT ontdekt een heldere supernova in NGC 1365 (met datumaanduiding)
Contact
Alain Klotz Institut de Recherche en Astrophysique et Planetologie
Toulouse, Frankrijk
Tel: +33 05 61 55 66 66
E-mail: alain.klotz@irap.omp.eu
Richard Hook ESO, La Silla, Paranal, E-ELT & Survey Telescopen Persvoorlichter
Garching bei München, Duitsland
Tel: +49 89 3200 6655
Mobiel: +49 151 1537 3591
E-mail: rhook@eso.org
Vertaling: Peter Middelkoop
Credit:ESO/IRAP-CNRS-UPS/A.Klotz
Over de afbeelding
| Id: | potw1323a |
| Taal: | nl |
| Type: | Collage |
| Publicatiedatum: | 10 juni 2013 10:00 |
| Grootte: | 1580 x 664 px |
Over het object
| Naam: | NGC 1365, SN 2012fr |
| Type: | Local Universe : Star : Evolutionary Stage : Supernova Local Universe : Galaxy : Type : Barred |
| Afstand: | 60 miljoen lichtjaren |
Kleuren & filters
| Band | Telescoop |
|---|---|
| Optisch B | Télescope à Action Rapide pour les Objets Transitoires |
| Optisch V | Télescope à Action Rapide pour les Objets Transitoires |
| Optisch R | Télescope à Action Rapide pour les Objets Transitoires |
Our use of Cookies
We use cookies that are essential for accessing our websites and using our services. We also use cookies to analyse, measure and improve our websites’ performance, to enable content sharing via social media and to display media content hosted on third-party platforms.
ESO Cookies Policy
The European Organisation for Astronomical Research in the Southern Hemisphere (ESO) is the pre-eminent intergovernmental science and technology organisation in astronomy. It carries out an ambitious programme focused on the design, construction and operation of powerful ground-based observing facilities for astronomy.
This Cookies Policy is intended to provide clarity by outlining the cookies used on the ESO public websites, their functions, the options you have for controlling them, and the ways you can contact us for additional details.
What are cookies?
Cookies are small pieces of data stored on your device by websites you visit. They serve various purposes, such as remembering login credentials and preferences and enhance your browsing experience.
Categories of cookies we use
Essential cookies (always active): These cookies are strictly necessary for the proper functioning of our website. Without these cookies, the website cannot operate correctly, and certain services, such as logging in or accessing secure areas, may not be available; because they are essential for the website’s operation, they cannot be disabled.
Functional Cookies: These cookies enhance your browsing experience by enabling additional features and personalization, such as remembering your preferences and settings. While not strictly necessary for the website to function, they improve usability and convenience; these cookies are only placed if you provide your consent.
Analytics cookies: These cookies collect information about how visitors interact with our website, such as which pages are visited most often and how users navigate the site. This data helps us improve website performance, optimize content, and enhance the user experience; these cookies are only placed if you provide your consent. We use the following analytics cookies.
Matomo Cookies:
This website uses Matomo (formerly Piwik), an open source software which enables the statistical analysis of website visits. Matomo uses cookies (text files) which are saved on your computer and which allow us to analyze how you use our website. The website user information generated by the cookies will only be saved on the servers of our IT Department. We use this information to analyze www.eso.org visits and to prepare reports on website activities. These data will not be disclosed to third parties.
On behalf of ESO, Matomo will use this information for the purpose of evaluating your use of the website, compiling reports on website activity and providing other services relating to website activity and internet usage.
Matomo cookies settings:
Additional Third-party cookies on ESO websites: some of our pages display content from external providers, e.g. YouTube.
Such third-party services are outside of ESO control and may, at any time, change their terms of service, use of cookies, etc.
YouTube: Some videos on the ESO website are embedded from ESO’s official YouTube channel. We have enabled YouTube’s privacy-enhanced mode, meaning that no cookies are set unless the user actively clicks on the video to play it. Additionally, in this mode, YouTube does not store any personally identifiable cookie data for embedded video playbacks. For more details, please refer to YouTube’s embedding videos information page.
Cookies can also be classified based on the following elements.
Regarding the domain, there are:
- First-party cookies, set by the website you are currently visiting. They are stored by the same domain that you are browsing and are used to enhance your experience on that site;
- Third-party cookies, set by a domain other than the one you are currently visiting.
As for their duration, cookies can be:
- Browser-session cookies, which are deleted when the user closes the browser;
- Stored cookies, which stay on the user's device for a predetermined period of time.
How to manage cookies
Cookie settings: You can modify your cookie choices for the ESO webpages at any time by clicking on the link Cookie settings at the bottom of any page.
In your browser: If you wish to delete cookies or instruct your browser to delete or block cookies by default, please visit the help pages of your browser:
Please be aware that if you delete or decline cookies, certain functionalities of our website may be not be available and your browsing experience may be affected.
You can set most browsers to prevent any cookies being placed on your device, but you may then have to manually adjust some preferences every time you visit a site/page. And some services and functionalities may not work properly at all (e.g. profile logging-in, shop check out).
Updates to the ESO Cookies Policy
The ESO Cookies Policy may be subject to future updates, which will be made available on this page.
Additional information
For any queries related to cookies, please contact: pdprATesoDOTorg.
As ESO public webpages are managed by our Department of Communication, your questions will be dealt with the support of the said Department.