APEX
Nýjum hæðum náð í hálfsmillímetra-stjörnufræði
Í einni hæstu stjörnustöð heims, í 5.100 metra hæð á Chajnantor sléttunni í Atacamaeyðimörkinni í Chile, starfrækir ESO Atacama Pathfinder Experiment sjónaukann (APEX).
APEX er 12 metra breiður útvarpssjónauki sem nemur millimetra og hálfsmillimetra bylgjulengdir, á svæðinu milli innrauðs ljóss og útvarpsbylgna í rafsegulrófinu. Með því að rannsaka hálfsmillimetra bylgjulengdir opnast gluggi út í kaldan, rykugan og fjarlægan alheim. Vatnsgufan í lofthjúpi jarðar dregur að mestu leyti í sig þessa geislun. Þess vegna er Chajnantor sléttan, sem er einn þurrasti staður jarðar, kjörinn fyrir sjónauka eins og APEX. Hún er meira en 750 metrum hærri en stjörnustöðvarnar á Mauna Kea og 2.400 metrum hærri en Very Large Telescope á Cerro Paranal.
BEIN vefútsending
BEINT frá APEX ()
APEXcam BEINT ()
Ferðalag um Chajnantor hásléttuna
|
Click on the image to take a Virtual Tour in and nearby Chajnantor. |
APEX er stærsti hálfsmillimetra-sjónaukinn sem starfræktur er á suðurhveli jarðar. Á honum eru fjölmörg mælitæki. Helst ber að nefna LABOCA , Large APEX Bolometer Camera. LABOCA er röð mjög næmra hitageislunarmæla (alrófsmæla), sem greina ljós með hálfsmillimetra bylgjulengd. Myndavélin er 300 pixla, sú stærsta sinnar tegundar í heiminum. Hver hitageislunarmælir er kældur niður í innan við 0,3 gráður yfir alkul (-272,85°C) svo hægt sé að greina hárfínar hitastigsbreytingar í hálfsmillímetra-geisluninni. LABOCA er mjög næmt og með vítt sjónsvið (þriðjungur af þvermáli fulls tungls) og er stjörnufræðingum ómetanlegt verkfæri í að kortleggja alheiminn í hálfsmillímetra-bylgjulengdum.
APEX er undanfari ALMA, Atacama Large Millimeter/submillimeter Array, byltingarkenndrar útvarpssjónaukaröaðar sem ESO og alþjóðlegir samstarfsaðilar setja nú upp á Chajnantor sléttunni. APEX er frumgerð loftnetsins sem smíðað var fyrir ALMA. Hann á að finna fjölmörg fyrirbæri sem ALMA kemur til með að kanna nánar.
APEX er samstarfsverkefni Stofnunar Max Planck í útvarpsstjörnufræði (MPIfR) Onsala Space Observatory (OSO) og ESO, sem sér jafnframt um rekstur sjónaukans.
Rannsóknir með APEX sjónaukanum
Hálfsmillímetra-stjörnufræði er tiltölulega ókannað svið innan stjörnufræðinnar og sýnir okkur alheim sem hvorki sést í sýnilegu né innrauðu ljósi. Hálfsmillímetra-stjörnufræði er kjörin til rannsókna á köldustu svæðum alheims, t.d. stórum, köldum gasskýjum þar sem hitastigið er aðeins nokkra tugi gráða yfir alkuli. Stjörnufræðingar nota þessar bylgjulengdir til að kanna efna- og eðlisfræðilegar aðstæður í þessum þéttu gas- og rykskýjum þar sem nýjar stjörnur eru að myndast. Skýin eru oftar en ekki svört og hulin ryki sem hleypa ekki sýnilegu ljósi í gegn en skína þess í stað skært á millimetra og hálfsmillimetra bylgjulengdum. Þessar bylgjulengdir eru líka kjörnar til rannsókna á fjarlægustu vetrarbrautum alheims, þeim fyrstu sem mynduðust í alheimi. Vegna útþenslu alheimsins hefur teygst á bylgjulengd ljóssins (rauðvik).
Vísindamarkmið
Stjarnefnafræði, hinn kaldi alheimur.
Meira um rannsóknir rannsóknir með APEX
- Rannsóknir með sjónaukum ESO
- Topp 10 uppgötvanir ESO, n° 7 (einnig aðgengileg sem kynning)
Meira um APEX sjónaukann
- Fleiri áhugaverðar staðreyndir á spurt og svarað síðunni
- Fleiri myndir og myndskeið aðgengileg í ESO myndasafninu.
- Lestu meira um þessa stjörnustöð í APEX bæklingnum í PDF sniði
- Fyrir vísindamenn: Fyrir frekari upplýsingar, sjá APEX telescope website
APEX stikla
Sækja APEX stikluna í myndskeiðasafninu..
APEX
|
Stars form in dense clouds of the interstellar medium, but even in these densest regions the pressure is comparable to the most tenuous vacuum created in a laboratory on Earth. In these clouds, the temperatures are below -200 degrees Celsius.