Fréttatilkynningar

20. september 2017: Stjörnufræðingar sem notuðu ALMA tóku þessa fallegu mynd af gas- og rykskel í kringum rauðu stjörnuna U Antilae. Mælingarnar hjálpa stjörnufræðingum að skilja betur hvernig stjörnur þróast á síðari stigum æviskeiða sinna.

13. september 2017: Stjörnufræðingar sem notuðu Very Large Telescope ESO hafa í fyrsta sinn fundið merki um títanoxíð í lofthjúpi fjarreikistjörnu. Uppgötvunin var gerð á heita gasrisanum WASP-19b með FORS2 mælitækinu en hún veitir einstakar upplýsingar um efnasamsetningu, hitastig og loftþrýstinginn í lofthjúpi þessa gríðarheita hnattar. Niðurstöðurnar eru birtar í tímaritinu Nature.

1. september 2017: Þann 1. september 2017 tók Xavier Barcons við sem áttundi framkvæmdarstjóri ESO og leysti þar með af hólmi Tim de Zeeuw sem hefur gengt stöðunni frá árinu 2007. Barcons hefur störf á spennandi tímum hjá ESO. Undirbúningur Extremely Large Telescope færist hratt áfram en hann verður tekinn í notkun árið 2024.

30. ágúst 2017: Stjörnufræðingar sem notuðu ALMA hafa í fyrsta sinn komið auga á CH+ sameind í köldu, ólgandi gasi í kringum fjarlægar hrinuvetrarbrautir. Mælingarnar varpa nýju ljósi á hvernig vetrarbrautir ná að lengja tímabil örrar stjörnumyndunar og opna um leið nýjan glugga í rannsóknum á þessu mikilvæga skeiði í þróun þeirra. Niðurstöðurnar eru birtar í tímaritinu Nature.

23. ágúst 2017: Stjörnufræðingar sem notuðu Very Large Telescope víxlmæli ESO hafa útbúið nákvæmustu myndina til þessa af annarri stjörnu — rauða reginrisanum Antaresi. Stjörnufræðingarnir settu saman fyrsta kortið af hreyfingu efnis í lofthjúpi annarrar stjörnu en sólarinnar og sýnir það óvænta ókyrrð í umfangsmiklum gashjúpi stjörnunnar. Niðurstöðurnar birtast í tímaritinu Science.

16. ágúst 2017: Mælingar Very Large Telescope ESO á „Marglyttuþokum“ hafa leitt í ljós áður óþekkta aðferð til að næra risasvarthol. Útlit er fyrir að ferlið sem þarf til að mynda gasþræðina og stjörnurnar sem þessar óvenjulegu vetrarbrautir draga nafn sitt af, geri gasi líka kleift að berast inn til miðsvæða vetrarbrauta og næra svartholin sem þar lúra og valda því að þær skína sérstaklega skært. Niðurstöðurnar eru birtar í tímaritinu Nature í dag.

2. ágúst 2017: Fjórði sjónauki (Yepun) Very Large Telescope (VLT) ESO hefur nú verið breytt að fullu í aðlögunarsjónauka. Eftir meira en áratug af skipulagningu, smíðum og prófunum hefur Adaptive Optics Facility (AOF) eða aðlögunarsjóntækjabúnaðurinn verið tekinn í notkun með MUSE mælitækinu og náð ótrúlega skörpum myndum af hringþokum og vetrarbrautum. Við samruna AOF og MUSE er orðið til eitt öflugasta og háþróaðasta sjóntækjakerfi sem smíðað hefur verið fyrir stjarnvísindarannsóknir á Jörðu niðri.

27. júlí 2017: Nýjar mælingar VLT Survey Telescope ESO hafa leitt í ljós þrjár kynslóðir ungstjarna í stjörnuþyrpingunni í Sverðþokunni í Óríon. Þessi óvænta uppgötvun veitir okkur nýja og gagnlega sýn á hvernig stjörnuþyrpingar verða til og bendir til þess, að stjörnur myndist í hrinum þar sem hver hrina stendur yfir í mun skemmri tíma en áður var talið.

19. júlí 2017: MASCARA (Multi-site All-Sky CAmeRA) stöðin í La Silla stjörnustöð ESO í Chile hefur verið tekin í notkun. Stöðin á að leita að fjarreikistjörnum með því að fylgjast með því þegar þær ganga fyrir bjartar móðurstjörnur sínar, kallað þverganga. Útbúin verður krá yfir fjarreikistjörnur sem stöðin finnur sem kannaðar verða betur með öðrum mælitækjum.

11. júlí 2017: Í Canberra í Ástralíu í dag var tíu ára samstarfssamningur milli ESO og Ástralíu undirritaður. Samstarfið mun styrkja enn frekar verkefni ESO, bæði vísinda- og tæknilega og gefa áströlskum stjörnufræðingum og iðnaði aðgang að La Silla Paranal stjörnustöðinni. Þetta gæti líka verið fyrsta skrefið í átt til þess að Ástralía verði fullgilt aðildarríki ESO.

5. júlí 2017: Very Large Telescope (CLT) ESO hefur tekið glæsilega mynd af bjálkaþyrilvetrarbrautinni Messier 77. Myndin sýnir fegurð glitrandi en rykuga þyrilarma vetrarbrautarinnar vel en lítið ber á hamförunum sem átt eftir að ganga í gegnum í framtíðinni.

14. júní 2017: Á þessari nýju þriggja gígapixla mynd frá VLT Survey Telescope (VST) ESO sjást tvær frægustu geimþokur himins ásamt aðeins minna þekktum nágranna sínum. Hægra megin sést dauft glóandi gasský sem kallast Sharpless 2-54, Arnarþokan í miðjunni og vinstra megin er Omegaþokan. Þríeykið er einungis lítill hluti af risavöxnu gas- og rykskýi sem getur af sér nýjar stjörnur.

8. júní 2017: ALMA hefur fundið merki um metýl-ísósýanat — eins af byggingarefnum lífs — í kringum stjörnu í fæðingu og svioar til sólarinnar okkar. Þetta er í fyrsta sinn sem forlífræn sameind finnt í kringum frumstjörnu sömu gerðar og sólin en sólkerfið okkar varð til á samskonar hátt. Uppgötvunin geti hjálpað stjörnufræðingum að skilja betur hvernig lífið kviknaði á Jörðinni.

30. maí 2017: Samningar um smíði á 39 metra safnspegli Extremely Large Telescope (ELT) ESO voru undirritaðir í höfuðstöðvum ESO nærri München í dag. Þýska fyrirtækið SCHOTT mun framleiða speglana en franska fyrirtækið Safran Reosc mun pússa þá og prófa. Samningur um pússun á speglunum er næst stærsti samningurinn sem tengist smíði ELT og þriðji stærsti samningur sem ESO hefur gert.

26. maí 2017: Hornsteinn var lagður að Extremely Large Telescope (ELT) ESO við hátíðlega athöfn í dag í viðurvist Michelle Bachelet Jeria, forseta Chile. Athöfnin fór fram í Paranal stjörnustöðinni í norðurhluta Chile, nálægt staðnum þar sem risasjónaukinn verður reistur og markar þáttaskil í smíði stærrsta sjónauka heims fyrir sýnilegt ljós. Um leið hefst nýr kafli í stjarnvísindum. Tilefnið markaði einnig samteningu stjörnustöðvarinnar við rafveitukerfi Chile.

22. maí 2017: SCHOTT fyrirtækið í Mainz í Þýskalandi hefur lokið við að steypa Extremely Large Telescope (ELT) sjónauka ESO. Spegillinn verður 4,2 metrar á breidd og vegur 3,5 tonn. Hann verður stærsti aukaspegill sem smíðaður hefur verið fyrir sjónauka og einnig stærsti kúpti spegill sögunnar.

3. maí 2017: Litla Magellansskýið er glæsilegt að sjá með berum augum á himninum yfir suðurhveli Jarðar. Sjónaukar sem nema sýnilegt ljós geta ekki gefið skýra mynd af því sem leynist innan í dvergvetrarbrautinni vegna geimryks. Innrauði sjónaukinn VISTA hefur nú gert stjörnufræðingum kleift að sjá aragrúa stjarna í nágrannavetrarbraut okkar, betur en nokkru sinni fyrr. Útkoman er þessi ljósmynd — stærsta innrauða ljósmynd sem tekin hefur verið af Litla Magellansskýinu — af milljón stjörnum.

25. apríl 2017: Nýjá ALMA Residencia í stjórnstöð ALMA sjónaukans hefur verið tekin í notkun. Haldið var upp á þennan áfanga í smíði stjörnustöðvarinnar og var stjórn ALMA viðstödd, sem og og framkvæmdarstjórar ESO, NAOJ og NRAO. Arkitekarnir sem hönnuðu bygginguna voru líka á staðnum. ALMA Residencia er síðasti stóri hlutinn sem ESO afhendir ALMA.

19. apríl 2017: Fjarreikistjarna sem fundist hefur í kringum rauða dvergstjörnu í 40 ljósára fjarlægð frá Jörðinni gæti verið „heppilegasti staðurinn til að leita að lífi utan sólkerfisins“ til þessa. Alþjóðlegur hópur stjörnufræðinga fann „risajörð“ í lífbelti daufu stjörnunnar LHS 1140 með HARPS mælitæki ESO á La Silla og öðrum sjónaukum víða um heim. Reikistjarnan er örlítið stærri og massameiri en Jörðin og hefur líklega náð að halda í lofthjúpinn sinn. Það og sú staðreynd að reikistjarnan gengur reglulega fyrir móðurstjörnuna gerir hana að einni áhugaverðustu fjarreikistjörnunni fyrir lofthjúpsrannsóknir. Niðurstöðurnar eru birtar í tímaritinu Nature hinn 20. apríl.

7. apríl 2017: Alla jafna eru stjörnusprengingar tengdar við endalok efnismestu stjarna alheims. Nýjar mælingar frá ALMA veita hins vegar innsýn sprengingar á upphafspunkti lífshlaups stjarna, fæðingu þeirra. Stjörnufræðingar tóku þessar glæsilegu myndir þegar þeir könnuðu sannkallaða flugeldasýningu sem fylgir fæðingu massamikils stjörnuhóps sem sýnir vel hvernig stjörnur springa út þegar þær myndast.